همه چیز در باره کبد چرب از گرفتاری تا درمان

کبد چرب (به انگلیسی: fatty liver) در پزشکی حالتی برگشت‌پذیر از تجمع واکوئول‌های چربی در سلول‌های کبدی است که با التهاب کبد مشخص می‌شود.^[۱]

این حالت ممکن است در افرادی که الکل مصرف می‌کنند ایجاد شود، ولی در ایران این بیماری علل دیگر دارد و «کبد چرب غیرالکلی» نامیده می‌شود. فرم غیرالکلی این بیماری در تعدادی از اختلالات بالینی مانند دیابت، چاقی و سوء تغذیه رخ می‌دهد.

وجود چربی در کبد طبیعی است، اما اگر این میزان از چربی بیش از ۵ تا ۱۰ درصد وزن کل کبد شود، فرد به بیماری کبد چرب دچار شده است.^[۲] این بیماری نشانه ی خاصی ندارد اما بعد از رعایت نکردن و پیشروی این بیماری در کبد باعث سوءهاضمه شده و در نهایت منجر به مرگ انسان می شود.

انواع

• کبد چرب غیرالکلی: این بیماری زمانی رخ می‌دهد که کبد در شکستن چربی ها دچار مشکل می‌شود و با جمع شدن چربی در بافت‌های کبد، فرد دچار کبد چرب می‌گردد. این بیماری با مصرف الکل مرتبط نبوده و زمانی مشخص می‌شود که ۱۰ درصد و یا بیشتر وزن کبد حاوی چربی باشد. این بیماری خود نیز به چند دسته تقسیم شده و در شدیدترین مراحل باعث سیروز کبدی و یا زخم و سپس نارسایی کبدی می‌گردد.^[۲]
• کبد چرب الکلی، این بیماری جزء اولین مرحله‌های بیماری های کبدی مربوط به الکل است. کبد با مصرف زیاد الکل صدمه دیده و قادر به شکستن چربی ها نیست. اگر فرد از مصرف الکل خودداری نماید، این نوع کبدچرب کم کم درمان می‌گردد، اما در صورت ادامه به مصرف الکل فرد ممکن است دچار سیروز کبدی گردد.^[۲]
• کبد چرب بارداری: هرچند این نوع از کبد چرب خیلی نادر بوده، با این حال جمع شدن چربی در هنگام بارداری می‌تواند خطراتی جدی هم برای مادر و هم برای جنین داشته باشد. این بیماری می‌تواند باعث نارسایی کبدی، نارسایی کلیه، عفونت شدید یا خونریزی شود. هرچند دلیل این بیماری کاملاً شناخته نشده اما دانشمندان معتقدند این بیماری با هورمون های این دوران در ارتباط است. علایم این بیماری در سه ماه سوم رخ داده و شامل حالت تهوع، استفراغ، درد در قسمت بالایی سمت راست شکم، زردی و کسالت عمومی گردد. زنان باردار باید آزمایش های لازم را برای اطلاع از این بیماری انجام دهند، اکثر زنان پس از زایمان شروع به بهبود می‌نمایند.^[۲]

همه گیری‌شناسی

اغلب بیماران ۴۰تا۶۰ سال سن داشته و بیماری در زنان شایع‌تر است.^[۳]کبد چرب در کودکان با سن بالاتر از ۱۰سال نیز می‌تواند ایجاد شود . این اختلال کبدی مزمن بوده و برای سال ها پایدار خواهد ماند .^[۴][۵]

علل

علت اصلی بروز کبد چرب ناشناخته‌ است، ولی تعدادی از اختلالات بالینی معین به عنوان علل زمینه‌ای شناخته شده‌اند. هفتاد درصد بیماران مبتلا به کبد چرب چاق هستند.^[۳] دیابت و بالا بودن چربی‌های خون نیز از علل زمینه‌ای آن می باشند. عوامل مختلفی که باعث تغییر متابولیسم در بدن می‌شوند، شامل کاهش ناگهانی وزن، سوء تغذیه، تغذیه وریدی و گرسنگی طولانی مدت مانند گرفتن روزه نیز ممکن است باعث کبد چرب شوند.^{[نیازمند منبع]}

انجام بعضی از جراحی‌های شکم شامل برداشتن کیسه صفرا، برداشتن قسمتی از روده یا معده، جراحی روی لوزالمعده و مصرف بعضی از داروهای خاص شامل هورمون استروژن، کورتون (استروئیدها، آمیودارون، تاموکسی فن، والپروات سدیم) نیز از علل زمینه ساز کبد چرب هستند . در کودکان اختلالات مادر زادی شامل سوء جذب چربی‌ها، سیستیک فیبروزیس وبیماری ویلسون با کبد چرب همراه هستند.^{[نیازمند منبع]}

به طور کلی می توان عوامل ایجاد این بیماری را به شرح زیر عنوان کرد: رژیم غذایی نادرست، استرس درونی و نهفته، مصرف دارو بیش از حد معمول، مصرف لووستاتین ها و غذاهای فست فودی (سوسیس، کالباس، سس، پیتزا و…)^[۶]

تشخیص

اکثر مبتلایان دارای علامت نیستند، گاهی فرد از درد شکم در ناحیه کبد احساس درد و پری می‌نماید و به ندرت احساس ناراحتی در قسمت فوقانی و راست شکم و خستگی وجود دارد. گاهی به دنبال بررسی‌های اتفاقی آزمایشگاهی (مانند بررسی‌های استخدامی) کشف می‌شود^[۷]. در بررسی‌های معمولی، آنزیم‌های کبدی افزایش یافته‌اند و در صورت شک به این اختلال اقدام‌های بعدی برای کشف علت زمینه‌ای و بررسی سایر علل بیماری کبدی ضروری است . آزمایش های لازم برای قند و چربی‌های خون و همچنین برای ویروس های هپاتیتی ضروری است. با مطالعات تصویربرداری مانند سونو گرافی، تجمع چربی در کبد نشان داده می‌شود. اگر تمامی راه‌های منتهی به تشخیص میسر نباشد و نیز گاهی برای اثبات تشخیص، نمونه برداری از کبد و مطالعه میکروسکوپی بر روی آن لازم است^[۸]، ولی گاهی نمونه برداری انجام نمی‌شود و بیمار به مدت ۶ ماه تا یک سال از نزدیک زیر نظر گرفته می‌شود تا طبیعی شدن آنزیم‌های کبدی به دنبال درمان اختلالات زمینه ساز اثبات گردد.

درمان

برای درمان و بهبود کبد چرب باید اختلالات زمینه ساز درمان شوند. در حال حاضر درمان بر روی مهار مشکلات طبی واختلالاتی که زمینه ساز کبد چرب هستند، متمرکز است. داروهای جدید مختلفی مانند متفورمین برای درمان کبد چرب عرضه شده‌اند که تاثیر قطعی آنها ثابت نشده‌است.

ورزش روزانه و مصرف مرتب میوه و سبزیجات اثرات مفیدی بر روی این بیماری دارند. کاهش تدریجی وزن در افراد چاق لازم و مفید است، ولی کاهش ناگهانی وزن، این اختلال را تشدید می‌کند^[۳]. در کبد چرب مقاومت به انسولین شایع بوده و داروهایی که مقاومت به انسولین را درمان می‌کنند مانند متفورمین موجب بهبود آنزیم‌های کبدی می‌شوند. ویتامین E با دوز ۴۰۰میلی گرم در روز باعث کاهش آسیب به سلولهای کبدی و بهبود آنزیم‌های کبدی می‌شود، ولی چون با خطر افزایش بیماری های قلبی همراه است، مصرف دراز مدت آن توصیه نمی‌شود. در کودکان علل زمینه‌ای شامل دیابت، سوء جذب چربی، چاقی، ماراسموس، کواشیورکور، بیماری ویلسون، سیستیک فیبروزیس، باید مهار و درمان شود.

عوارض و عواقب

در اکثر بیماران مبتلا به کبد چرب، مشکل جدی برای کبد ایجاد نمی‌شود. کبد چرب از نظر بالینی یک اختلال پایدار و ساکت شناخته شده و در بیشتر موارد سبب اختلال شدیدی در کبد نمی‌شود و با درمان بهبود می‌یابد. ولی در تعداد اندکی از بیماران با گذشت زمان بافت جوشگاهی و فیبروز در کبد ایجاد شده و در نهایت سیروز و نارسایی کبد ایجاد می‌شود. چون پیش بینی مسیر بیماری در یک فرد و این که در کدام بیمار پیشرفت خواهد کرد، مشکل است، درمان و کنترل آن برای همه مبتلایان الزامی است.^[۹]

کبد چرب و مقابله با آن

تجمع بیش از حد چربی در کبد، گاه باعث اختلال در فعالیت طبیعی بافت کبد می گردد که می تواند سیر پیشرونده پیدا کند و باعث نارسایی کبد و یا سیروز کبدی گردد.
یکی از بزرگترین و پیچیده ترین ارگان های بدن، کبد است. البته بزرگترین غده بدن نیز محسوب می شود. در قسمت راست شکم و زیر قفسه سینه، درست زیر دیافراگم قرار دارد و مرکز ثقل بدن است.
کبد چرب غیر الکلی یک التهاب کبدی است که در اثر تجمع بیش از اندازه چربی در بافت کبد ایجاد می شود.

در این بیماری تجمع بیش از حد چربی در کبد، گاه باعث اختلال در فعالیت طبیعی بافت کبد می گردد که می تواند سیر پیشرونده پیدا کند و باعث نارسایی کبد و یا سیروز کبدی گردد.

علت بیماری

اگرچه علت اصلی بیماری کبد چرب مشخص نیست، ولی به نظر می رسد این بیماری ارتباط نزدیک با برخی بیماری های متابولیک دارد که از آن جمله: چاقی، افزایش کلسترول و تری گلیسرید خون و دیابت را می توان نام برد. در درمان کبد چرب، کنترل این بیماری های زمینه ای بسیار موثر می باشد.
گفته می شود مصرف زیاد انرژی باعث خواهد شد کبد نتواند سوخت و ساز طبیعی را انجام دهد و در نتیجه انرژی اضافی به صورت چربی در کبد ذخیره شود.
این بیماری اغلب افراد را در سنین میانسالی مبتلا می کند. اکثر بیماران از افزایش وزن و چاقی به ویژه چاقی شکمی رنج می برند. همچنین می توانند دچار افزایش چربی های خون بوده و یا از مبتلایان به دیابت باشند.

از آنجا که در سال های اخیر شیوع چاقی و بیماری های متابولیک در جوانان افزایش قابل توجهی یافته است، جوانانی که با چاقی و بیماری کبد چرب به پزشک مراجعه می نمایند، کم نیستند. البته باید ذکر کرد بیمارانی هستند که بدون داشتن هیچ کدام از عوامل خطر ذکر شده و بدون هیچ دلیل شناخته شده ای، مبتلا به کبد چرب می گردند.
افزایش چربی در بدن که معمولا با چاقی شکمی همراه است، به همراه افزایش چربی های خون و افزایش فشار خون، همه از علائم مجموعه ای از اختلالات تحت نام “سندرم متابولیک” هستند که این سندرم دقیقا وابسته به مقاومت انسولین می باشد.

عوامل تاثیر گذار در اختلالات کبدی

– مقاومت به انسولین: بدین معنا که بدن نمی تواند قند را به طور طبیعی مورد استفاده قرار دهد. به طور طبیعی لوزالمعده پس از خوردن مواد قندی، با ترشح هورمون انسولین سعی می نماید که قند اضافی موجود در خون را به سلول های عضلانی و کبد وارد نماید. در وضعیت مقاومت به انسولین، حساسیت گیرنده های سلولی انسولین کاهش می یابد، در نتیجه بدن برای ثابت نگه داشتن سطح قند خون نیاز به ترشح انسولین بیشتری خواهد داشت. در صورت ادامه ی این روند، در نهایت میزان قند خون افزایش یافته و فرد مبتلا به دیابت می گردد.
– تغییر در روند تولید چربی در بافت کبد و نحوه عملکرد کبد در برابر چربی هایی که از روده به کبد منتقل می شوند.
– عمل های جراحی که مسیر معده ، یا روده و یا هر دو را کوچک می نمایند، از قبیل عمل جراحی بای پس روده.
– استفاده طولانی مدت از لوله های روده ای برای تغذیه که معمولا پس از عمل جراحی استفاده می شوند.
– استفاده از برخی داروها از قبیل: آمیودارون (داروی قلبی)، کورتون، استروژن های صنعتی و بعضی از داروهای کنترل سرطان.

علائم و شیوع بیماری

از آنجا که این بیماری سیر پیشرونده دارد می تواند در مراحل اولیه بدون علامت باشد تا زمانی که تاثیرات منفی بر عملکرد کبد ایجاد نماید. در آن زمان علائمی از قبیل احساس ضعف، خستگی و کاهش وزن بروز می کنند.
از آنجا که سیر این بیماری مزمن است، شاید سال ها طول بکشد تا منجر به ایجاد سیروز کبدی (جایگزینی سلول های کبدی با سلول های فیبروز) و در نهایت نارسایی کبد گردد.
در نقطه مقابل، در موارد نادری به دلیل ناشناخته، سیر بیماری متوقف و یا حتی به حالت طبیعی باز می گردد، بدون آنکه درمان مشخصی انجام گرفته باشد.
بین 10 تا 30 درصد بزرگسالان در کشورهای پیشرفته مبتلا به این بیماری هستند که معمولا شامل افراد چاق در سنین میانسالی است.
با توجه به شیوه زندگی اعم از نوع تغذیه و فعالیت بدنی، شیوع این بیماری در کشورهای در حال توسعه به ویژه در جامعه شهری افزایش چشمگیری داشته است.
شیوع بیماری کبد چرب با افزایش سن، سیر صعودی می یابد. شیوع این بیماری در آقایان دو برابر خانم ها می باشد که با افزایش سن، میزان شیوع در خانم ها به آقایان نزدیک می شود، به ویژه پس از یائسگی، شیوع بیماری کبد چرب در خانم ها سیر فزاینده ای دارد.

تشخیص و درمان کبد چرب

علائم قابل توجهی در این بیماری وجود ندارد و با مشاهده ی بالا بودن آنزیم های کبدی و نیز تصاویر سونوگرافی، سیتی اسکن و MRI تشخیص این بیماری معین می گردد.
از بیوپسی کبد برای تشخیص میزان صدمه به بافت کبدی در بعضی از موارد استفاده می گردد.

درمان

اگرچه درمان اختصاصی برای کبد چرب وجود ندارد، ولی شما با کنترل بیماری های زمینه ای از قبیل کاهش وزن، چربی های خون، دیابت و یا قطع نمودن داروهای مسبب (قطعا با نظر پزشک معالج نه به طورخودسرانه) می توانید از پیشرفت این بیماری جلوگیری نمایید و در خیلی از موارد سیر معکوس را طی نمایید که منجر به درمان این بیماری گردد.

نکاتی برای کنترل کبد چرب

* کم کردن وزن: از آنجا که اکثر بیماران مبتلا به کبد چرب غیر الکلی چاق هستند، کاهش وزن در کنترل این بیماری نقش مهمی دارد. برای کاهش وزن، انتخاب رژیم غذایی نیز باید به درستی صورت پذیرد، زیرا کاهش وزن سریع با رژیم های برق آسا خود می تواند سیر بیماری را بدتر نماید.
خیلی از بیماران چاق که به تازگی متوجه کبد چرب خود شده اند، به دلیل ترس از عوارض این بیماری، به رژیم های غذایی سخت روی می آورند که این بیماری را ریشه کن نمایند، ولی علاوه بر ابتلا به عوارض این نوع رژیم ها، گاه سیر کبد چرب را نیز بدتر می نمایند.
لذا انتخاب منطقی رژیم غذایی کاهش وزن زیر نظر متخصص تغذیه و با کاهش وزن نیم تا یک کیلوگرم در هفته توصیه می گردد. اگر شما از افزایش وزن زیادی رنج می برید، جالب است بدانید که با کاهش وزن مختصر در حدود 10 درصد از وزن اولیه نیز در خیلی از موارد سیر بیماری را می توانید کنترل نمایید.

* انتخاب رژیم غذایی سالم : رژیم غذایی پر کربوهیدرات که حاوی میزان قابل توجهی سبزی و میوه و مواد غذایی پرفیبر باشد، معمولا بهترین انتخاب برای افراد مبتلا به کبد چرب است. کاهش چربی مصرفی، به ویژه چربی های اشباع شده و جایگزینی آنها با چربی های غیر اشباع که در روغن زیتون و ماهی وجود دارند، توصیه می گردد. استفاده از نان و غلات سبوس دار باید جدی گرفته شود. در نهایت تعیین مقدار مورد نیازمواد مغذی اعم از پروتئین، چربی و کربوهیدرات بر اساس شرایط افراد باید تنظیم گردد

* انجام ورزش و فعالیت بدنی منظم: چاقی به ویژه چاقی شکمی نقش مهمی در افزایش خطر ابتلا به کبد چرب دارد. بر همین اساس، داشتن پیاده روی منظم به میزان حداقل 30 تا 60 دقیقه در روز توصیه می شود. اگر شما وقت رفتن به باشگاه ورزشی را ندارید، پیاده روی در مسیر کار یا پارک را می توانید جایگزین نمایید.

* کنترل بیماری های زمینه ای متابولیک: کنترل دیابت و چربی های خون در بیماران مبتلا به کبد چرب ، نقش کمک کننده ای در بهبود این بیماری دارد. همانطور که می دانید از اصول مهم کنترل بیماری های متابولیک، رعایت رژیم غذایی و ورزش منظم می باشد.

* محافظت کبد از عوامل خطر: از عواملی که بر روی فعالیت طبیعی کبد اثر سوء دارند، باید پرهیز نمایید. از مهم ترین این عوامل، مصرف برخی از داروها می باشد. لذا در هنگام مراجعه به پزشک، به او بگویید که مبتلا به کبد چرب می باشید که در تجویز دارو به آن توجه نماید.

پیشگیری

رژیم غذایی سالم: شما باید رژیم غذایی سالمی را با مصرف بالای میوه، سبزی، غلات سبوس دار و چربی های مفید برای خود انتخاب کنید.
جلوگیری از افزایش وزن به ویژه چاقی شکمی: داشتن رژیم غذایی سالم به همراه فعالیت بدنی، به حفظ وزن سالم کمک می نماید. در صورت چاق بودن، از همین امروز برای کاهش وزن خود اقدام نمایید.

غذاهای مضر برای کبد

غذاهای فریز شده، زودپز شده، ترشیجات، رب، سس، نمک زیاد، چای پر رنگ، ادویه جات تند، غذاهای فست فوت ، شیرینی جات پیتزا، غذاهای تبلیغی غیر ارزشمند (پفک، چیپس، شکلات، بیسکوییت و…)، مصرف گوشت و تخم مرغ به میزان زیاد، انواع سرخ کردنی ها مانند سیر داغ، پیاز داغ، غذاهای چرب و نوشابه های گازدار.

غذاهای مفید برای کبد

آب، میوه جات سالاد (کاهو، خیار، هویج، جوانه ها)، لیمو ترش تازه، سوپ جو هفته ای یک بار به همراه آلو بخارا، استفاده 2 تا 3 قاشق عسل به صورت شربت عسل، استفاده از ترشیجات طبیعی (زرشک، شاتوت و…)، انواع مرکبات، توت فرنگی، هویج، روغن زیتون،عناب، بارهنگ و خاکشیر.
هشدار: کسانی که کبد آنها مشکل دارد باید تا چهل روز از خوردن غذاهای سرخ کردنی و فرآورده های حیوانی پرهیز کنند. اگر کبد دچار اشکال شود، فرد دچار افسردگی، نگرانی، اضطراب، خمودگی، بی حالی، چهره درهم کشیده، چهره رنگ و رو پریده، چهره تیره، دیدن کابوس و گوشه گیری می شود.

نکات مهم درمورد کبد

 از علائم اختلال در کارکرد کبد، یبوست و پف کردن زیر چشم پس از بیدار شدن، ریزش مو و وجود لک در صورت است.

 تبخال به علت کمبود ویتامین در بدن است که با یک شوک عصبی، کبد دچار مشکل شده و فرد، تبخال می زند .دم کرده پوست سیب برای تبخال بسیار مفید است. اکثر بیماری های پوستی در ارتباط با کبد است. ناراحتی های پوستی معمولااز گرم مزاجی و یا از سرد مزاجی به وجود می آید. کسانی که ناراحتی کبدی و یا صفرای بالایی دارند معمولابر روی کتف آنها و یا پشت کتف شان جوش می زند ولی کسانی که از سردی دچار ناراحتی پوستی می شوند، پوست خشک شده، خارش زیادی داشته و ترک می خورد و خون می آید. برخی از قارچ های پوستی نشانه ناراحتی کبدی است. برای رفع آن، پوست را باید با روغن کنجد ماساژ داد و غذاهای موافق مزاج خورد. ترک پاشنه پا اگر ناشی از راه رفتن بر روی سطوح خاکی یا مانند آن نباشد، نشانه اختلال در کبد است. اگر خورشت آلو، اسفناج، سیرابی، انار، پاچه گوسفند، زرشک و عناب استفاده شود مفید است. غذاها را زیاد سرخ نکنید که باعث فشار بر کبد و عصبی شدن شما می شود.

اضطراب، ناراحتی، ترس و عصبانیت، آنزیم های کبد را بالابرده و شخص را بیمار می کند، برای پایین آوردن آن، انار بهترین درمان است.
افراد لاغری که مشکل کبدی دارند، اگر بخواهند مشکل شان بر طرف شود و البته چاق شوند، باید غذا را خوب بجوند و با غذا ماست پر چرب و آب به میزان زیاد نخورند. شاتوت بهترین دارو برای انواع هپاتیت است. یک نوشیدنی مفید برای کسانی که کبد آنها مشکل دارد، ترکیبی از آب لیمو شیرین، آب لیمو ترش، آب نارنج، آب پرتقال و آب سیب است.

اگر کسانی نمی توانند ترشیجات بخورند، از یک لیوان آب سیب یا آب همراه یک عدد لیمو ترش تازه استفاده کنند.
بهترین داروهای طبیعی برای اختلالات کبدی، هویج، روغن زیتون، لیمو ترش تازه و توت فرنگی است.

۷ درمان خانگی برای ” کبد چرب”

کبد چرب از بیماری‌های بسیار مهم در جوامع صنعتی است. وجود چربی در کبد طبیعی است، اما اگر این میزان چربی بیشتر از ۵ تا ۱۰ درصد وزن کل کبد شود، فرد به بیماری کبد چرب دچار شده است و با استفاده از آب لیمو و عرقیات گیاهی می‌تواند بیماری خود را درمان کند.

درمان خانگی کبد چرب

امروزه به علت اتخاذ برنامه غذایی ناسالم، کبدچرب شایع شده است. به نقل از سایت «MSN»، کبدچرب همانند چربی شکم نیست و نباید آن را مشکل ساده کبدی تلقی کرد. لازم است به محض مشخص شدن بیماری، درمان را شروع کرد زیرا به مرور زمان لایه های چربی روی کبد رشد می کند و سوء هاضمه شدید به وجود می آورد. بیشتر افراد متوجه بیماری خود می شوند اما چندان به موضوع درمان آن توجه نمی کنند.

برای کسب نتیجه بهتر در درمان این بیماری توصیه هایی می شود که در این مطلب به بخشی از آن اشاره می کنیم.

غذاهای چرب را حذف کنید تا بیماری وخیم تر نشود. با مصرف غذاهای چرب، ترشح اسید معده به طور چشم گیری کاهش پیدا می کند. بنابراین مصرف غذاهای چرب باعث سوء هاضمه و حالت تهوع می شود.

پیاده روی تند برای سالم ماندن و بهبود عملکرد اعضای داخلی بدن مفید است. پیاده روی کبد را سالم نگه می دارد.

 ورزش: ورزش هایی مانند یوگا جریان گردش خون در شکم را افزایش می دهد از این رو در بهبود عملکرد کبد موثر است.

سبزیجات سبز را که فاقد چربی است مصرف کنید. سبزیجات سبز سرشار از آنتی اکسیدان است که سموم را از بدن دفع می کند. افزودن سبزیجات به برنامه غذایی روزانه یکی از بهترین راه های مقابله با سندروم چربی کبد است.

از مصرف مواد ترش مانند ترشی، لیمو ترش و… که برای کبد مضر است، بپرهیزید.

یکی از علت های عمده در شکل گیری چربی کبد مصرف مشروبات الکلی است. اغلب این نوشیدنی ها چاق کننده است و چربی اضافه آن در کبد رسوب می کند.

۸ تا ۱۰ عدد برگ انجیر معابد را بکوبید سپس با آب سرد مخلوط کنید و بنوشید. در طب کهن هند این روش یکی از بهترین روش های درمانی کبد چرب است.

مواد غذایی موثر برای ترمیم کبد

کبد از جمله اعضایی است که قدرت ترمیم بالایی دارد. بنابراین اگر به بیماری حاد کبدی مانند سرطان یا سیروز مبتلا هستید، ناامید نباشید زیرا کبد قادر است خود را ترمیم کند حتی اگر فقط یک چهارم آن سالم مانده باشد. به نقل از سایت «prevention»، ترمیم کبد یک روند حیاتی است بنابراین همیشه از مواد غذایی سالم استفاده کنید تا این عضو حیاتی در وضعیت خوب باقی بماند. در صورت مصرف موادغذایی سالم، کبد می تواند خود را ترمیم کند. توجه داشته باشید که این موادغذایی برای احیا و ترمیم کبد معجزه نمی کند و باید به میزان مناسب که پزشک توصیه می کند، مصرف شود. از خوردن مواد غذایی مضر برای کبد مانند روغن ها، چربی ها و حتی برخی ادویه ها نیز باید بپرهیزید.

مواد غذایی مفید برای ترمیم کبد:

سیب: حامل ویتامین C است که تراکم اضافه چربی در کبد را از بین می برد. تراکم چربی در کبد، عملکرد کبد را کند می کند.

کلم پیچ: این گیاه برگ دار سرشار از منیزیم و آهن است. این ۲ ماده مغذی عناصر مهمی در روند ترمیم کبد است.

ماست پروبیوتیک: این نوع ماست برای کبد مفید است. باکتری ماست به کبد کمک می کند تا دوباره آنزیم تولید کند.

زردچوبه: این ادویه خاصیت درمانی دارد. کورکومین آن کبد را از سموم تصفیه می کند و کثیفی ها را از سلول های کبد دفع می کند.

سیر و پیاز: هر دو حاوی سولفور است و با آسیب هایی که رادیکال های آزاد در کبد ایجاد می کند، مقابله می کند و روند رشد سلول های جدید کبد را افزایش می دهد.

لیمو:  آب لیموی تازه حاوی ویتامین C و آنتی اکسیدان است. مصرف آب لیمو به طور روزانه، سلول های چرب کبد را سم زدایی می کند.

میوه های توتی: این نوع میوه ها غنی از آنتی اکسیدان است و کبد را ترمیم می کند. برای دفع چربی از سلول های کبد، از انواع توت ها استفاده کنید.

تره فرنگی: کلروفیل و سولفور، ۲ نوع ماده مغذی برای کبد است که در این گیاه وجود دارد.

خارمریم: در طب قدیم از این گیاه برای درمان کبد استفاده می شد. این گیاه، روند بازسازی سلول های کبد را تقویت می کند.

این بیماری از بیماری‌های خطرناکی است که علامت خاصی ندارد و چون دیر تشخیص داده می‌شود، می‌تواند حتی باعث فوت فرد مبتلا شود.  امیدواریم گفت‌وگوی زیر با خانم دکتر آزیتا حکمت‌دوست، متخصص تغذیه بالینی و عضو هیات علمی گروه تغذیه بالینی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی که مدتی است در مورد این بیماری تحقیق می‌کنند، مفید و مثمر ثمر باشد.

کبد چرب چه بیماری‌ای است و چگونه فردی به آن مبتلا می‌شود؟

کبد چرب در اثر تجمع چربی در سلول‌های کبد به وجود می‌آید و در افرادی که دچار اختلال در متابولیسم بدن هستند و چربی و قند خونشان بالاست، بیشتر دیده می‌شود. البته فردی که به آن مبتلا می‌شود، زمینه ژنتیکی هم دارد. در این بیماری تری‌گلیسیریدی که در سلول‌ها تجمع یافته از سلول‌های کبدی خارج نمی‌شود. وقتی به تدریج چربی در سلول‌های کبدی جمع می‌شود، اصطلاحاً می‌گویند فرد دچار کبد چرب غیر الکلی شده است. با بروز استرس یا بیماری‌های جزئی که بر سیستم ایمنی تأثیر می‌گذارند، سلول‌هایی که دچار تجمع چربی شده‌اند، ملتهب می‌شوند و فاز دوم بیماری به شکل هپاتیت چرب غیرالکلی بروز می‌کند. تا این مرحله کبد چرب قابل درمان است اما در صورتی که فرد متوجه نشود یا پیگیر درمان نباشد، وارد مرحله سیروز و بدخیمی‌های کبدی می‌شود که درمان ندارد زیرا سلول‌های کبدی تخریب شده‌اند و راهی جز پیوند کبد باقی نمی‌ماند.

این بیماری علامت خاصی دارد که به محض مشاهده آن، برای درمان اقدام شود؟

نه، متأسفانه یکی از مشکلات کبد چرب این است که نشانه خاصی ندارد و فقط با انجام آزمایش یا سونوگرافی می‌توان این بیماری را تشخیص داد. البته برخی علایم در همه بیماران مبتلا شایع است؛ از جمله خستگی و درد در ناحیه بالا و سمت راست شکم.

کبد چرب بیماری شایعی است؟

طبق آمار، مشخص شده فاز اول این بیماری در 30 درصد و فاز دوم آن در حدود 10 درصد جمعیت ایران شیوع دارد. متأسفانه کبد چرب مختص سن یا جنس خاصی نیست و حتی در کودکان، به خصوص آن‌هایی که مشکلات ژنتیکی دارند، دیده می‌شود. البته هرچه سن بالاتر رود، چون چربی و قند خون افزایش پیدا می‌کند، احتمال بروز این بیماری بیشتر می‌شود.

سبک زندگی هم در ابتلا به کبد چرب تأثیر دارد؟

بله، 70 درصد افراد دچار کبد چرب به اضافه‌وزن و چاقی مبتلا هستند و سابقه قند و چربی خون بالا دارند. در واقع کسانی که رژیم غذایی ناسالمی دارند (به خصوص مصرف بالای چربی‌های اشباع و قندهای ساده) و فعالیت بدنی‌شان کم است، بیشتر به کبد چرب مبتلا می‌شوند.

درمان این بیماری چگونه است؟

کبد چرب درمان دارویی خاصی ندارد. تغییر در شیوه زندگی، درمان اصلی و پیشگیرانه این بیماری است. فردی که به چاقی مبتلاست، با کمی کاهش وزن بهبود می‌یابد. مطالعه‌های مختلف نشان داده‌اند اگر این افراد 5 تا 10 درصد وزنشان را کاهش دهند، آنزیم‌های کبدی به حد طبیعی بازمی‌گردد. لازم است فرد مبتلا به متخصص تغذیه مراجعه کند و رژیم غذایی خاصی داشته باشد تا هرچه سریع‌تر بهبود یابد و بیماری‌اش وارد فاز 2 و 3 نشود.

منظورتان از رژیم غذایی خاص چیست؟

میزان کربوهیدرات (قند) و به خصوص کربوهیدرات‌های ساده و همین‌طور چربی، به خصوص چربی‌های اشباع، باید در رژیم این افراد کم شود. مبتلایان به این بیماری بهتر است برای پخت و پز از چربی‌های غیراشباع مانند روغن‌های مایع و گیاهی مثل روغن کانولا و زیتون استفاده کنند؛ حتماً چربی‌های قابل رویت گوشت را (چه قرمز چه سفید) بگیرند و ترجیحاً در هفته بیش از 2 بار گوشت قرمز نخورند و مصرف فیبر را افزایش دهند. فیبر در انواع سبزی و سبوس غلات به وفور یافت می‌شود.

 میوه‌ها هم فیبر خوبی دارند اما چون حاوی قند فراوانی هستند، باید به میزان متعادل (یعنی حداکثر 3 واحد در روز و به دفعات) میوه مصرف کنند یعنی بیمار مبتلا به کبد چرب نمی‌تواند 3 میوه را با هم بخورد اما مصرف سبزی‌ها برایش آزاد است. مصرف غلات سبوس‌دار یا سبوس به صورت جدا در سوپ، کوکو، کتلت و… نیز برای این بیماران مفید است. مواد غذایی با خواص ضد التهابی مثل روغن ماهی نیز بهتر است در برنامه غذایی این افراد گنجانده شود. ورزش و تحرک بدنی برای مبتلایان به کبد چرب ضروری است و حتماً باید 30 دقیقه تا یک ساعت ورزش کنند. با این سبک زندگی چربی کمتری در سلول‌های کبد ذخیره می‌شود و به مرور بهبود می‌یابند.

حذف یک وعده غذایی (مخصوصاً شام) را به این بیماران توصیه می‌کنید؟

نه، تعداد وعده‌های غذایی باید زیاد و حجمشان کم باشد. اگر حجم بالایی از خوراکی را در یک وعده مصرف کنند، تمام مواد غذایی در کبد به تری‌گلیسیرید تبدیل می‌شود. کبد این بیماران در آزاد کردن تری‌گلیسیرید از بافت کبدی و انتقال آن به سایر بافت‌ها مشکل دارد بنابراین با این روش دچار مشکلات حادتری خواهند شد. مبتلایان به کبد چرب باید 6 وعده غذایی داشته باشند و در هر وعده میزان کالری دریافتیشان محدود باشد.

مواد غذایی خاصی وجود دارد که باید از برنامه غذایی آن‌ها حذف شود؟

میزان کربوهیدرات‌های ساده و چربی اشباع باید کاملاً محدود شوند. این افراد باید میزان مصرف چربی اشباع را به کمتر از 10 درصد کل چربی‌های مصرفی برسانند. رعایت این مسئله یعنی دریافت چربی اشباع از لبنیات یا گوشت و جایی برای مصرف مواد غذایی چرب مثل کره و خامه باقی نمی‌ماند. این بیماران به عنوان صبحانه می‌توانند یک واحد نان سبوس‌دار با پنیر کم‌چرب و سبزی بخورند. مصرف یک لیوان شیر کم‌چرب یا چای بدون قند یا هر نوع نوشیدنی بدون قند دیگر هم در طول روز برایشان مجاز است. غذاهای سرخ‌کرده برای این افراد مناسب نیست و بهتر است مواد غذایی آب‌پز یا بخارپز بخورند.

حرف آخر؟

هنوز دارویی برای درمان این بیماری یافت نشده اما مبتلایان برای پایین آوردن چربی و قند خون باید دارو مصرف کنند. مصرف مکمل‌هایی مثل روغن ماهی که خواص ضد التهابی دارد نیز برای پیشگیری از پیشرفت بیماری کمک‌کننده است.