هنگامی که عبارت “ آب خام “ یا به اصطلاح آب معدنی را میشنوید چه چیزی را متصور میشوید؟
احتمالا چیزی شبیه تصویر زیر در ذهن شما نقش میبندد :
بله، همان آب تمیز، شفاف و دست نخورده ی چشمه که از اعماق زمین به سطح آن جریان یافته و توسط طبیعت به شکل طبیعی پاکسازی شده است.
اما اگر همین آب را زیر میکروسکوپ نگاه کنید، چیزی شبیه تصویر زیر خواهد بود :
زیاد خوشایند به نظر نمیرسد، نه؟
بر اساس گفته طرفداران آب خام، تمام این چیزهایی که شما در این تصویر میکروسکوپی میبینید، همان هایی هستند که آب خام را برای شما مناسب نوشیدن کردهاند.
اینگونه افراد میگویند تمام این میکروب ها، باکتریها و دیگر چیزهای شناور در آب برای بدن خوب هستند و هرگونه فیلتر کردن، حرارت دادن و دیگر روشهای فراوری آب باعث پاکسازی این خواص مفید میشود.
آنها همچنین مدعی این هستند، چیزهایی که در این آب خام وجود وجود ندارند نیز از یک جنبه دیگر بسیار مهم هستند، مثل مواد شیمیایی نظیر فلوراید و کلر.
بر اساس گفته طرفداران آب خام، این آب از دو جنبه برای شما سودمند است، اول اینکه دارای آلایندههای شیمیایی و صنعتی مضر نیست و دوم اینکه تمام مواد معدنی و میکروبهای مورد نیاز بدن را تامین میکند.
اما آیا حق با آنها است؟
آیا مابقی ما با نوشیدن آب ناسالم و تصفیه شده در حال به خطر انداختن سلامت خود هستیم؟
جواب کوتاه نه میباشد، نوشیدن آب خام بی فایده، گران قیمت و به شکل بالقوه خطرناک میباشد.
در ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا مطالب زیادی را در مورد آب خام بیاموزید.
آب خام چیست؟
دیکشنری آکسفورد انگلیس کلمه “ خام “ را اینگونه تعریف میکند : ماده ای در حالت طبیعی خود که هنوز فرآوری یا تصفیه نشده است.
آب خام به آن آبی گفته میشود که از محیط بیرون نظیر رودخانهها یا چشمهها برداشت میشود. این آب به منظور نابودی پاتوژنها و پاکسازی آلایندهها در هیچ فرمی تصفیه یا حرارت ندیده است.
بنابراین فرایند برداشت آب خام توسط شما اینگونه است که ظرفی را برداشته، رودخانه یا چشمه ای را پیدا کرده، ظرف را پر آب کرده و دوباره به منزل خود بازگردید.
البته اگر کنار یک رودخانه زندگی نمیکنید یا نمیخواهید زحمت برداشت آب خام به گردن تان بیفتد، میتوانید چندین کمپانی فروشنده آب معدنی را پیدا کنید و محصولات آنها را خریداری کنید.
اما آب خام با آب شهری (لوله کشی) چه تفاوتی دارد؟
اکثر آبی که مردم مینوشند آبی است که از تصفیه خانهها میایند که این آب در چندین مرحله فیلتر شده و میکروبها و آلایندههای آن پاکسازی شدهاند. این تصفیه خانهها آب را برای وجود احتمالی ۹۱ آلاینده آزمایش میکنند تا اطمینان حاصل شود میزان آنها در محدوده سلامتی باشد.
در طول ۲۴ تا ۳۶ ساعت، آبی که با فاضلاب شهری مخلوط شده است جداسازی و تصفیه میشود و این آب یا به طبیعت بازگردانده میشود و یا قبل از نوشیدن دوباره آن به یک تصفیه خانه دیگر فرستاده میشود.
هر آبی در ایالات متحده آمریکا برای نوشیدن همچنین به آن فلوراید نیز افزوده میشود تا به افزایش سلامت دندانها هم کمک شود.
شاید این سوال نیز برایتان پیش آمده باشد که فرق آب خام با آب چاه در چیست؟
زیرا هرچه که نباشد، آب چاه نیز فیلتر یا ضد عفونی نشده است و کم و بیش شبیه همان آب خام است، مگر نه؟
نه دقیقا.
آب چاه حاصل کندن عمیق زمین و رسیدن به ذخایر آبهای زیرزمینی میباشد و معمولا این حفاری از بین چندین لایه سنگ انجام میشود. برخی ذخایر آبهای زیر زمینی ممکن است تنها در چند متری زیر زمین واقع شده باشند و برخی از این ذخایر نیز برای دستیابی به آنها باید چند کیلومتر حفاری انجام داد. اما اکثر چاهها در مکان هایی واقع شدهاند که آبهای زیر زمینی چند صد متر عمق دارند.
این لایه ضخیم خاک، شن و سنگ به شکل جالبی همانند یک فیلتر کارامد طبیعی عمل میکند و عمدتا به همین دلیل است که اکثر چاههای شخصی آبی که فراهم میکنند از لحاظ استاندارد مطابق با آب تصفیه خانهها میباشد. با این بیان، اما همیشه احتمال این وجود دارد که آب چاه توسط سموم محیطی یا مواد زاید آلوده شوند و به همین دلیل است که حداقل سالی یک بار آب چاهها باید مورد آزمایش قرار بگیرند تا سلامت آنها اطمینان حاصل شود.
خلاصه کلام این است که اگرچه آب چاه ممکن است به اندازه آب تصفیه خانه تمیز و قابل اعتماد نباشد، اما هر دوی این آبها بسیار بسیار تمیزتر از آب رودخانهها و چشمهها هستند.
اکثر آبی که به رودخانهها و چشمهها میرسند از آب باران یا برف ذوب شده هستند که آنها به هیچ وجه تصفیه یا پاکسازی نشده اند. باران و برف همچنین آلایندههای موجود در هوا را به خود جذب کرده و آنها را به رودخانهها و چشمهها انتقال میدهند.
همانطور که در ادامه خواهید آموخت، این یعنی اینکه هرگونه آلاینده و پاتوژنی که در سطح زمین وجود دارد میتواند به راحتی وارد منابع آب خام شود.
خلاصه : آب خام به آن آبی گفته میشود که از محیط بیرون نظیر رودخانهها یا چشمهها برداشت میشود. این آب به منظور نابودی پاتوژنها و پاکسازی آلایندهها در هیچ فرمی تصفیه یا حرارت ندیده است.
چرا مردم از آب خام استفاده میکنند؟
برای طرفداران آب خام، دیگر آب ها از جمله آب بسته بندی شده، آب شهری یا آب چاه حکم همان مواد غذایی فراوری شده را دارد. از طرفی آنها آب خام را مشابه و معادل مصرف سبزیجات ارگانیک میدانند.
دید آنها به قضیه اینگونه است.
۳ دلیل اصلی طرفداران آب خام مبنی بر بهتر بودن آن نسبت به آبهای بسته بندی شده، آب شهری و آب چاه به شرح زیر است :
- آنها مدعی هستند که آب خام دارای باکتریهای سلامتی میباشد که شما نمیتوانید آنها را از طریق مصرف آبهای بسته بندی شده، آب شهری و آب چاه به دست آورید.
- آنها مدعی هستند که آب خام دارای مواد معدنی ای میباشد که شما نمیتوانید آنها را از طریق مصرف آبهای بسته بندی شده، آب شهری و آب چاه به دست آورید.
- آنها مدعی هستند که آب خام دارای ترکیبات مضر از جمله کلر و فلوراید نمیباشد در حالی که آبهای بسته بندی شده، آب شهری و آب چاه دارای این ترکیبات مضر میباشند.
بیائید هر کدام را جداگانه بررسی کنیم.
آب خام و باکتریهای “ سلامت “
اول از همه باید گفت، صحیح است که در آب خام میزان باکتریها و مواد معدنی مفید بیشتری نسبت به آب شهری وجود دارد.
در شرایط ایده آل، آب شهری تقریبا بدون باکتری و میزان بسیار اندکی مواد معدنی میباشد. در حقیقت، هدف از تصفیه آب هم دستیابی به همین دو هدف بوده است، یعنی پاکسازی باکتریهای مشکل ساز احتمالی و مواد معدنی غیر ایمن.
چیزی که طرفداران متعصب آب خام به شما نمیگویند، این است که آب خام همچنین میتواند به شکل بالقوه دارای مقادیر زیادی باکتریها و مواد معدنی ناسالم و خطرناک باشد.
برای مثال، تیفوئید (حصبه) یک باکتری کشنده میباشد که در آب رشد میکند و در قرن ۲۰ میلادی میلیونها نفر را به کشتن داد. همچنین راه اصلی گسترش بیماری تیفوس نیز نوشیدن آب آلوده شده توسط مدفوع انسان یا حیوان میباشد.
اسهال خونی نیز یکی دیگر از بیماریهای کشنده میباشد که اغلب توسط باکتری (Shigellosis) ایجاد میشود که این باکتری نیز در آب رشد میکند.
وبا یک عفونت باکتریایی میباشد که در هر ساله جان ۳۰ تا ۱۳۰۰۰۰ هزار نفر را در جهان میگیرد، که این اتفاق بیشتر در کشورهای توسعه نیافته که دارای بهداشت ضعیفی هستند اتفاق میافتد.
در حقیقت، فیزیکدانی به نام جان اسنو قبل از اینکه دانشمندان حتی بدانند که میکروبها وجود دارند توانست وجود وبا را که توسط آبهای آلوده در حال گسترش بود تشخیص دهد. اما چگونه؟ از طریق ردیابی موارد ابتلا به وبا در حوالی لندن و استفاده از آمارها او تشخیص داد که دلیل اصلی شیوع بیماری تنها یک چاه آلوده بوده است.
البته همچنین همیشه این امکان نیز وجود دارد که در آبهای خام باکتریهای بی خطر و یا مفید نیز وجود داشته باشند. اما هیچ راهی وجود ندارد که بتوانیم تشخیص دهیم دقیقا در آب خام چه چیزهایی وجود دارد. میتواند باکتریهای سالم، باکتریهای بی خطر یا باکتریهای کشنده در آن وجود داشته باشد.
بدون آزمایش آب برای تعیین انواع مختلفی از پاتوژنهای احتمالی یا کشتن تمام چیزهایی که در آب وجود دارد، راه دیگری برای دانستن اینکه چه چیزی را از طریق نوشیدن آب خام وارد بدن خود میکنیم وجود ندارد.
آیا مزیت بسیار اندک احتمالی باکتریهای سلامت ارزش این را دارد که ریسک وارد کردن باکتریهای کشنده را به بدن خود کنید؟
احتمالا نه.
همچنین آبهای خام ممکن است دارای دیگر پاتوژنها از جمله ویروس ها، آمیبها و انگلها نیز باشند، بنابراین باکتریها تنها نگرانی شما در اینجا نیستند.
برای مثال، کریپتوسپوریدیوسیس (Cryptosporidiosis) بیماری ای است که توسط یک انگل میکروسکوپی ایجاد میشود که این انگل نیز از طریق مدفوع حیوانات راه خود به رودخانهها و چشمهها را پیدا میکند. این انگل یکی از رایج ترین دلایل بروز بیماریهای ناشی از آب میباشد و میتواند باعث ایجاد اسهال شدید چیزی شبیه اسهال خونی شود.
هنگامی که این حقایق مطرح میشوند، تعدادی از طرفداران آب خام به این موضوع اشاره میکنند که اجداد ما در گذشته نیز آب خام مصرف میکردند.
بله، آنها آب خام مصرف میکردند و میلیونها نفر از آنها نیز توسط بیماری جان خود را از دست دادند.
البته آنها هم این موضوع را میدانستند. شواهدی وجود دارد که قدمت آنها به ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در سانسکریت و یونان باستان باز میگردد و نشان میدهد که آنها نیز از طریق روش هایی از جمله، فیلترینگ از طریق ذغال چوبی، جوشاندن، قرار دادن آب در معرض نور خورشید و دیگر روشها به دنبال تصفیه آب بودهاند.
آب خام و تصفیه نشده همیشه برای سلامت انسان یک خطر بالقوه تلقی میشده است و همین خطر امروزه نیز وجود دارد.
خلاصه : آب خام به صورت بالقوه میتواند دارای باکتری ها، ویروسها و انگلهای کشنده ای باشد که میتوانند بیماریهای زیادی را حتی در کشورهای توسعه یافته ایجاد کنند.
آب خام و مواد معدنی “ سلامت “
این درست است که آب خام دارای مواد معدنی بیشتری نسبت به آب شهری و آبهای بسته بندی شده دارد. دلیل این امر این است که هنگامی که آب به درون خاک نفوذ کرده و اطراف سنگها جریان پیدا میکند، مقدار اندکی از انواع مواد معدنی را نیز درون خود حل میکند.
و برخی از این مواد معدنی میتوانند برای شما خوب باشند.
برای مثال هنگامی که جریان آب از منطقه ای که حاوی سنگ آهک باشد عبور کند میتواند سطح کلسیم خود را افزایش دهد. همین اتفاق میتواند با سنگها و خاک هایی که حاوی کلسیم، منیزیم، منگنز و پتاسیم نیز هستند بیفتد. هنگامی که آب دارای مواد معدنی اضافه به صورت طبیعی باشد، این آب را “ آب سخت “ میگویند.
اما واقعا شما چه میزان از این مواد معدنی را دریافت میکنید؟
بر اساس اعلام سازمان زمین شناسی آمریکا، آبهای “ نسبتا سخت “ دارای ۶۰ تا ۱۲۰ میلی گرم مواد معدنی در هر لیتر هستند. اکثر آن کلسیم کربنات خواهد بود که تنها ۴۰% آن کلسیم و ۶۰% آن کربنات میباشد.
این یعنی یک لیتر از این آب دارای ۲۴ تا ۴۸ میلی گرم کلسیم میباشد. میزان توصیه شده روزانه مصرف کلسیم ۱۰۰۰ میلی گرم در روز میباشد. برای دریافت این مقدار کلسیم از آب خام، شما میبایست ۱۰ تا ۲۰ گالن آب نسبتا سخت در روز باید مصرف کنید.
یا میتوانید با رعایت یک رژیم غذایی سالم نصفه نیمه همین مقدار کلسیم را با مصرف چند وعده سبزیجات و لبنیات تامین کنید.
بنابراین، اولین مشکل بر سر بحث “ آب خالص دارای مواد معدنی میباشد “ این است که این آب تقریبا هیچ ماده معدنی ندارد.
دومین مشکل نیز این است که این آب همچنین میتواند دارای ترکیبات بسیار زیادی باشد که سالم نیستند.
برای مثال، ترکیبات سمی نظیر سرب، اورانیوم، آرسنیک و کادمیوم نیز میتوانند در آب خام وجود داشته باشند یا هر آبی که فیلتر نشده باشد. با این تفاسیر، این مواد در آبهای زیر زمینی به میزان زیادی وجود دارند که توسط آلایندههای صنعتی و لولههای سرب به درون آب نفوذ میکنند، اما این مواد همچنین در آبهای خام حاصل از رودخانهها و چشمهها نیز میتوانند وجود داشته باشند.
خلاصه : آب خام به هیچ وجه دارای مقادیر کافی مواد معدنی به طوری که بتواند تاثیر قابل توجهی روی سلامت شما داشته باشد نیست، و همچنین به شکل بالقوه میتواند دارای مواد معدنی، فلزات یا دیگر ترکیبات مضر نیز باشد.
آب خام و کلر و فلوراید
در ایالات متحده آمریکا بیشتر آب شهری و آبهای بسته بندی دارای کلر و فلوراید هستند.
این دو ماده شیمیایی به منظور نابودی پاتوژنها و بهبود بهداشت دهان به آبهای آشامیدنی افزوده میشوند. اما آب خام همانطور که گفته شد دست نخورده است و بنابراین دارای هیچ کدام از این دو ماده نمیباشد، که طرفداران آب خام این را چیز خوبی میدانند.
اما چرا؟
زیرا بحث بر سر این دو ماده شیمیایی زیاد است.
کلر یک گاز زرد-سبز رنگ است که در مقادیر زیاد برای انسان سمی میباشد. از این ماده شیمیایی از حدود سال ۱۸۰۰ به عنوان ضد عفونی کننده و رفع بوی بد اغلب در بیمارستانها استفاده میشده است و برای اولین بار در سال ۱۸۹۷ از آن برای ضد عفونی کردن آب استفاده شد.
کلر به شکل ویژه ای در کشتن انواع باکتریها و ویروسها از جمله فلج اطفال به شکل کارامدی عمل میکند اما متاسفانه این ماده میتواند انسان را نیز به کشتن دهد. از کلر در طول جنگ جهانی اول به عنوان گاز سمی استفاده میشد و همین امر باعث لکه دار شدن شهرت آن در زمینه ضد عفونی کردن شد.
به طور طبیعی، اغلب مردم نگران نوشیدن ماده شیمیایی ای هستند که به طور بالقوه میتوند سمی باشد. اما آن کلری که در جنگ شیمیایی استفاده میشود آن کلری نیست که از آن برای ضد عفونی کردن آبهای آشامیدنی از آن استفاده میکنند.
اول اینکه بخش اعظمی از کلر افزوده شده به آب در طول فرایند تصفیه قبل از اینکه به منازل شما پمپ شود پاکسازی میشود و مقدار باقیمانده آن آنقدر کم است که نمیتواند برای انسان خطری داشته باشد.
دوم اینکه عوارض جانبی منفی کلر عمدتا از طریق استشمام گاز غلیظ شده آن ایجاد میشود که این مورد هنگامی که شما در حال نوشیدن آب کلر دار به میزان بسیار اندک هستید مصداق پیدا نمیکند.
سوم اینکه شما به راحتی با استفاده از یک فیلتر آب ارزان قیمت میتوانید همان مقدار کلر اندک باقیمانده در آب را حذف کنید.
اما در مورد فلوراید چطور؟
فلوراید یک ماده معدنی بدون رنگ و بدون طعم میباشد که به طور طبیعی در آب، خاک، گیاهان و سنگها یافت میشود. همچنین فلوراید به شکل طبیعی در دندانها و استخوانهای بدن شما وجود دارد و میتواند به بهبود یکپارچگی ساختاری این بافتها کمک کند.
بدون اینکه وارد مباحث سیاسی و اصول اخلاقی مرتبط با خوراندن یک ماده شیمیایی به خیل عظیمی از مردم شویم اما فلوراید کردن آب خوراکی اینطور به نظر میرسد که توانسته سطح خرابی دندانها را کاهش دهد.
برای مثال، در یک تحقیق انجام شده توسط دانشمندان دانشگاه منچستر اینطور نتیجه گیری شده است که فلوراید کردن آب توانسته میزان خرابی دندانهای شیری را ۳۵% و دندانهای دائمی را ۲۶% کاهش دهد.
اما تحقیقاتی هم هستند که نشان میدهند افزودن فلوراید به آب آن چنان که مقامات ادعا میکنند کارامد نمیباشد.
برای مثال، در یک گزارش اعلام شده توسط کمیسیون اروپا اینطور یافت شد که مردم میتوانند با استفاده از خمیر دندانهای دارای فلوراید و دریافت مقادیر کافی فلوراید از مواد غذایی از مزایای آن به طور کامل بهره ببرند.
آنها همچنین اینطور یافتند که مناطقی که افزودن فلوراید به آب را متوقف کردهاند، میزان خرابی دندان در این مناطق افزایش نیافته است (که این موضوع ممکن است نشان دهنده این باشد که از همان اول هم شاید فلوراید عامل عدم افزایش خرابی دندان نبوده است).
همچنین ریسک هایی در زمینه افزودن فلوراید به آب وجود دارد.
اگر سطح فلوراید در آب بیش از حد بالا باشد، مردم (مخصوصا کودکان) ممکن است شاهد افزایش بروز فلوئوروزیس دندانی (ایجاد لکههای سفید روی دندان) باشند. اگرچه این مورد در مجموع بی خطر است، اما میتواند باعث تولید رگهها و لکههای سفیدی روی دندان شود.
در موارد بسیار حاد، مصرف مقادیر بسیار زیاد فلوراید در گذر زمان میتواند منجر به فلوئوروزیس استخوانی شود، که به تجمع فلوراید در استخوان گفته میشود. این امر میتواند منجر به درد استخوان و مفصل و در موارد حادتر میتواند منجر به تغییر شکل استخوان شود.
خوشبختانه این اتفاق معمولا تنها در مناطقی رخ میدهد که به شکل طبیعی سطح فلورید در آب یا نشت فلوراید به درون آب بسیار بالا باشد. به شکل طعنه آمیزی، بسته به منطقه ای که زندگی میکنید میزان کلر دریافتی از آب خام ممکن است بسیار بیشتر از آب شهری باشد. برای مثال، خاک بسیاری از مناطق آفریقا و آسیا به شکل طبیعی دارای فلوراید بیشتری از دیگر مناطق میباشد و مردم این نواحی با نوشیدن آب خام بیشتر و زودتر فلوئوروزیس را تجربه میکنند.
در مجموع، در مورد مزایای افزودن فلوراید به آب نسبت به خطرات آن، بین کشورها یک اتفاق نظر وجود ندارد. طرفداران مصرف آب خام از این عدم اتفاق نظر استفاده کرده و مدعی این هستند که مصرف آب خام برای شما بهتر است، اما اینگونه نیست.
درست است که آب خام دارای کلر نیست و احتمالا دارای فلوراید نیز نمیباشد، اما راههای نسبتا آسانی برای پاکسازی این مواد شیمیایی بدون در معرض قرار دادن بدن خود در برابر انواع پاتوژنها و آلایندههای موجود در آب خام وجود دارد.
برای مثال شما میتوانید به راحتی با استفاده از یک فیلتر کربنی کلر آب را پاکسازی کنید.
پاکسازی فلوراید از آب کار سخت تری میباشد اما یک فیلتر اسمز معکوس میتواند این کار را به راحتی انجام دهد.
خلاصه : کلر موجود در آب یک مشکل سلامتی جدی نمیباشد و اگرچه اتفاق نظر کاملی در مورد مزایا و معایب افزودن فلورید به آب وجود ندارد، اما این ماده نیز به احتمال بسیار زیاد بی خطر یا ممکن است کمی مفید نیز باشد.
اگر هم خواهان اجتناب از این دو ماده شیمیایی هستید، میتوانید با استفاده از متدهای فیلتراسیون مناسب آنها را از آب شهری پاکسازی کنید.
جمع بندی در مورد آب خام
آب خام به آن آبی گفته میشود که از محیط بیرون نظیر رودخانهها یا چشمهها برداشت میشود. این آب به منظور نابودی پاتوژنها و پاکسازی آلایندهها در هیچ فرمی تصفیه یا حرارت ندیده است.
هواداران آب خام مدعی این هستند که این عدم تصفیه آب خام برای شما خوب میباشد.
آنها میگویند که تصفیه آب باعث پاکسازی مواد معدنی و باکتریهای مفید میشود و همچنین آب خام دارای مواد شیمیایی نظیر کلر و فلوراید نیست که در آب شهری آن را اضافه میکنند.
اما واقعیت این است که آب خام معمولا دارای باکتریهای زیادی میباشد که برخی از آنها میتوانند مفید باشند، اما اکثر آنها یا بی خطر هستند و یا خطرناک. آب خام میتواند همچنین شامل دیگر پاتوژنها نظیر ویروس ها، آمیبها و انگلها نیز باشد که این پاتوژنها حتی در کشورهای پیشرفته نیز میتوانند بیماریهای بسیار زیادی را ایجاد کنند.
آب خام همچنین دارای مواد معدنی بیشتری نسبت به آب شهری یا آبهای بسته بندی دارد، اما آن قدری نیست که تاثیر قابل توجهی روی سلامت شما بگذارد. علاوه بر آن، احتمال آن بیشتر است که این آبها دارای فلزات سنگین و دیگر آلایندهها باشند.
در آخر، اگرچه بخش اعظمی از آب شهری و آبهای بسته بندی دارای کلر هستند، اما مقدار آن آنقدر ناچیز است که تاثیری روی سلامت شما ندارد. شما همچنین با استفاده از یک فیلتر کربنی به راحتی میتوانید کلر موجود در آب را حذف کنید.
همچنین در مورد مضر بودن فلوراید شواهد بسیار اندکی وجود دارد، اما این ماده را نیز میتوانید با یک فیلتر اسمز معکوس به راحتی از آب پاکسازی کنید.
خلاصه کلام این است که تبلیغات در مورد مصرف آب خام تنها جنبه تبلیغاتی و نمایشی دارد و تاثیر خاصی در سلامت شما ندارد.
