ویتامین دی در حفظ سلامت عمومی شما نقش مهمی دارد اما آیا می دانید عوارض مصرف بیش از حد ویتامین دی چیست؟
این ویتامین برای رشد و نمو سلول‌های ماهیچه ای، عملکرد مناسب سیستم ایمنی ذاتی و تطبیقی، حفظ سلامتی سیستم اسکلتی و … ضروری می‌باشد.
به همین دلیل است که سطح ناکافی یا کمبود ویتامین دی ممکن است باعث افزایش احتمال بروز امراض و عفونت، کاهش مواد معدنی استخوان‌ها و بسیاری دیگر از مشکلات سلامتی شود.
کمبود ویتامین دی پدیده ای به شدت رایج است. در واقع، حدود ۴۰% افراد بالغ آمریکایی دارای سطح کافی ویتامین دی نیستند، و حدود ۶% آنها دچار کمبود ویتامین دی هستند. در مقیاس جهانی، حدود ۱ میلیارد نفر تحت تاثیر کمبود ویتامین دی هستند.
عواملی که روی افزایش احتمال ایجاد کمبود ویتامین دی تاثیر دارند عبارتند از :
✅رنگ پوست
✅مکان زندگی
✅توانایی در جذب ویتامین دی
✅در معرض نور خورشید بودن
✅وضعیت پزشکی
✅وزن بدن
از آنجایی که سطح ناکافی ویتامین دی یا کمبود آن پدیده ای رایج است، بسیاری از افراد از مکملهای ویتامین دی به منظور حفظ سطح مناسب ویتامین دی در بدنشان استفاده میکنند.
مکملهای ویتامین دی بسیار ایمن در نظر گرفته میشوند و مسمومیت با آنها رایج نیست. دلیل این امر این است که یک فرد سالم به منظور اینکه به سطوح سمی یا خطرناک ویتامین دی در بدن خود برسد، میبایست طی مدت زمانی از دوز‌های به شدت بالای این ویتامین استفاده کند.
اما به هر حال، مسمومیت با ویتامین دی در بین افرادی با وضعیت پزشکی خاص رایج تر است. این موارد شامل :
✅اختلال گرانولوماتوز
✅اختلال مادر زادی
✅برخی لنفوم ها
✅ متابولیم نامنظم ویتامین دی
اگرچه رایج نیست، اما مسمومیت ویتامین دی مخصوصا در شرایط زیر نیز میتواند رخ دهد :
✅اوردوز تصادفی
✅تجویز اشتباه
✅سو مصرف دوز‌های بالای ویتامین دی
مسمومیت با ویتامین دی با چند نام دیگر نیز شناخته میشود، از جمله هایپرویتامینوز دی (hypervitaminosis D) و ویتامین دی اینتاکسیکیشن (vitamin D intoxication).
در این مقاله از مکمل ها در مورد ۶ علامت و عوارض مصرف بیش از حد ویتامین دی بحث خواهد شد.
۱ . افزایش فشار خون
یکی از رایج ترین عوارض مصرف بیش از حد ویتامین دی افزایش فشار خون می باشد.
به منظور اینکه ویتامین دی به سطح سمی یا خطرناک در بدن برسد، مقدار آن نیازمند عبور از ۱۰۰ نانوگرم در میلی لیتر می‌باشد.
“ هایپرویتامینوز دی “ به شرایطی گفته میشود که سطح ویتامین دی خون بیش از ۱۰۰ نانوگرم بر میلی لیتر شود، در حالی که اینتاکسیکیشن به شرایطی گفته میشود که سطح سرم این ویتامین به بیش از ۱۵۰ نانوگرم بر میلی لیتر برسد.
توصیه‌ها در زمینه سطح مناسب ویتامین دی متفاوت است، اما تحقیقات پیشنهاد میدهند که سطحی بین ۳۰ تا ۶۰ نانوگرم بر میلی لیتر احتمالا مطلوب بوده و ممکن است به حفاظت از بدن در برابر امراض کمک کند.
حتی هنگام مصرف مکملهای ویتامین دی با دوز بالا، بعید است که سطح ویتامین دی در خون یک فرد سالم به سطح بیش از حد یا سمی نزدیک شود.
اکثر موارد مسمومیت با ویتامین دی به دلیل دوز نامنسب و اشتباه در تجویز رخ میدهد.
برای مثال، در یک گزارش مربوط به سال ۲۰۲۰، مردی ۷۳ ساله پس از مصرف ۱۰۰۰۰ واحد ویتامین دی در روز طی سال‌های بسیار، دچار مسمومیت ویتامین دی شد.
در یک گزارش دیگر در سال ۲۰۲۰، زنی ۵۶ ساله که به طور میانگین از دوز تهاجمی ۱۳۰۰۰۰ واحد ویتامین دی در روز به مدت ۲۰ ماه برای بهبود علائم ام-اس استفاده کرده بود، با توجه به بروز علائمی نظیر حالت تعوع، استفراغ و ضعف عضلانی بستری شد.
سطح ویتامین دی این زن حدود ۲۶۵ نانوگرم بر میلی لیتر شناسایی شد.
قابل ذکر است که ۱۳۰۰۰۰ واحد بیش از ۳۰ برابر بالاترین دوز مجاز روزانه پیشنهادی به میزان ۴۰۰۰ واحد در روز می‌باشد.
اگر میزان مصرف روزانه خود را زیر ۱۰۰۰۰ واحد در روز حفظ کرده و از مصرف بیش از اندازه مکمل ویتامین دی اجتناب کنید، اگرچه در این شرایط نیز بروز مسمومیت بعید است، اما متخصصان پیشنهاد میدهند افرادی که دارای سطح نرمال ویتامین دی هستند، بیش از ۴۰۰۰ واحد در روز ویتامین دی مصرف نکنند.
به یاد داشته باشید افرادی که دارای کمبود ویتامین دی هستند، به منظور رسیدن و حفظ سطح مطلوب ویتامین دی، نیازمند دریافت دوز‌های بسیار بالاتر از آن ۴۰۰۰ واحد مجاز پیشنهادی هستند.
اما به هر حال، با یک متخصص پزشکی در زمینه دوزی که میبایست مصرف کنید، صحبت کنید. انجام این کار احتمال مصرف دوز‌های نامنسب یا خطرناک را از بین میبرد.
✅ خلاصه
سطح ویتامین دی بیش از ۱۰۰ نانوگرم بر میلی لیتر ممکن است خطرناک باشد. علائم مسمومیت با افزایش به شدت زیاد سطح این ویتامین در خون در افرادی که از مگادوز‌های (دوز‌های بسیار بالا) ویتامین دی برای یک بازه زمانی طولانی استفاده کرده بودند، گزارش شده است.
۲ . افزایش سطح کلسیم خون
ویتامین دی به جذب کلسیم از غذاهایی که میخورید کمک می‌کند. در واقع، این یکی از مهم ترین وظایف این ویتامین می‌باشد.
اما به هر حال، یکی از عوارض مصرف بیش از حد ویتامین دی این است که با مصرف بیش از حد این مکمل، سطح کلسیم خون تان ممکن است به حدی برسد که باعث ایجاد علایم ناخوشایند و بالقوه خطرناک شود.
عوارض مصرف بیش از حد ویتامین دی عمدتا مرتبط با هایپرکلسمی می‌باشد.
هایپرکلسمی به معنی افزایش سطح بیش از حد کلسیم در خون می‌باشد.
علائم هایپرکلسمی عبارتند از :
مشکلات گوارشی نظیر استفراغ، حالت تعوع، یبوست و دل درد
خستگی، کسالت، توهم زدن و سردرگمی
از دست رفتن اشتها
ادرار بیش از حد
سنگ کلیه، آسیب کلیوی و حتی نارسایی کلیوی
فشار خون بالا و ناهنجاری‌های قلبی
دهیدراته شدن
رنج نرمال کلسیم خون بین ۸.۵ تا ۱۰.۸ میلی گرم بر دسی لیتر می‌باشد.
هایپرکلسمی معمولا پس از مصرف مگادوز‌های ویتامین دی برای یک بازه زمانی طولانی خود را نشان میدهد.
برای مثال، در یک مورد در سال ۲۰۱۵ گزارش شد که یک مرد مسن مبتلا به زوال عقل، پس از مصرف ۵۰۰۰۰ واحد ویتامین دی در روز به مدت ۶ ماه، مکررا با علائم مرتبط با سطح بالای کلسیم، بستری شده بود.
در یک مورد در سال ۲۰۲۰ که در بالا نیز به آن اشاره شد، خانم مورد نظر که به طور میانگین ۱۳۰۰۰۰ واحد در روز ویتامین دی به مدت ۲۰ ماه مصرف کرده بود، همچنین با علائم مرتبط با هایپرکلسمی نیز بستری شده بود.
از جمله این علایم می‌توان به حالت تعوع، استفراغ، ضعف عضلانی و آسیب کلیوی اشاره کرد. سطح کلسیم خون این خانم ۳.۲۳ میلی مول بر لیتر (۱۲.۹ میلی گرم بر دسی لیتر) بود.
هایپر کلسمی میتواند تهدید کننده جان افراد باشد و نیازمند رسیدگی فوری پزشکی است.
✅ خلاصه
مصرف بیش از حد ویتامین دی ممکن است منجر به جذب بیش از حد کلسیم شود، که میتواند به طور بالقوه چندین عارضه خطرناک را ایجاد کند.
۳ . علائم گوارشی
یکی از اصلی ترین عوارض مصرف بیش از حد ویتامین دی مرتبط با افزایش بیش از حد سطح کلسیم در خون می‌باشد.
برخی از اصلی ترین علائم هایپرکلسمی عبارتند از :
حالت تعوع
استفراغ
یبوست
اسهال
اشتهای کم
اما به هر حال، همه افراد دچار هایپرکلسمی، علائم کاملا یکسانی را تجربه نمیکنند.
یک خانم پس از مصرف مکملی که بعدا یافت شد حاوی ۷۸ برابر ویتامین دی بیشتر از مقدار ذکر شده روی لیبل آن بود، تجربه حالت تعوع و کاهش وزن را داشت.
این علائم در واکنش به دوز‌های به شدت بالای ویتامین دی خود را نشان داد، که در نهایت منجر شد تا سطح کلسیم به بیش از ۱۲ میلی گرم بر دسی لیتر برسد.
در یک مورد دیگر، پسری پس از مصرف یک مکمل دی با دوز‌های اشتباه درج شده روی لیبل، تجره دل درد و یبوست را داشت، در حالی که برادرش تنها دچار فشار خون شد و علائم دیگری از خود نشان نداد.
در یک مورد دیگر، یک نوزاد ۱۸ ماهه که به مدت ۳ ماه و روزانه ۵۰۰۰۰ واحد ویتامین دی مصرف کرده بود، دچار اسهال، دل درد و دیگر علائم شد. این علائم پس از اینکه مصرف ویتامین دی نوزاد قطع شد، از بین رفتند.
✅ خلاصه
مصرف ویتامین دی میتواند سطح کلسیم خون را افزایش دهد، و کلسیم بیش از حد میتواند باعث ایجاد عوارضی شود. اگر از دوز‌های بالای ویتامین دی استفاده کنید، ممکن است دل درد، بی اشتهایی، یبوست، یا اسهال را در نتیجه افزایش سطح کلسیم تجربه کنید.
۴ . تغییر حالات ذهنی و روانی
هایپرکلسمی میتواند منجر به تغییر حالات روانی در افرادی دچار عوارض مصرف بیش از حد ویتامین دی شده اند، شود.
افراد دچار به عوارض مصرف بیش از حد ویتامین دی، به همراه هایپرکلسمی، معمولا دارای علائمی نظیر سردرگمی، افسردگی و روان پریشی هستند. در موارد حاد، کما نیز گزارش شده است.
در یک مورد در سال ۲۰۲۱، مردی ۶۴ ساله به طور تصادفی به دلیل اینکه دستورالعمل پزشک را به خوبی متوجه نشده بود، روزانه ۲۰۰۰۰۰ واحد ویتامین دی در روز مصرف میکرد. تغییر حالات روانی و دیگر علائم جدی مرتبط با هایپرکلسمی در این مرد خود را نشان دادند.
این مرد در ۱۰ روز اول بستری در بیمارستان دچار اضطراب، آشفتگی و سردرگمی زیادی بود، اما همچنان که سطح کلسیم او کاهش میافت، این علائم نیز به تدریج بهبود می یافتند. حدود ۱۸ روز طول کشید تا سطح کلسیم این مرد به نقطه مناسب برسد.
✅ خلاصه
مسمومیت ویتامین دی میتواند باعث ایجاد علائمی نظیر سردرگمی، آشفتگی و عدم پاسخگویی شود. اینطور به نظر می‌رسد که عامل بروز این علائم افزایش سطح کلسیم می‌باشد، که دوز‌های بالای ویتامین دی میتوانند عامل آن باشند.
۵ . مشکلات کلیوی
در برخی موارد، از عوارض مصرف بیش از حد ویتامین دی میتواند منجر به آسیب کلیوی و حتی نارسایی کلیوی شود.
دلیل این امر این است که همانطور که گفتیم از اصلی ترین عوارض مصرف بیش از حد ویتامین دی سطح بالای کلسیم می باشد، که این امر منجر به از دست رفتن آب بدن از طریق تکرر ادرار و کلسیفیکاسیون (تجمع کلسیم) کلیه‌ها میشود.
هایپرکلسمی همچنین میتواند باعث انقباض رگ‌های خونی کلیه‌ها شود، که این امر منجر به کاهش عملکرد کلیه میشود.
بسیاری از تحقیقات گزارش آسیب کلیوی متوسط تا شدید در افراد دچار مسمومیت با ویتامین دی را داده اند.
به شکل جالبی، کمبود ویتامین دی نیز همچنین میتواند منجر به آسیب کلیوی و مشکلات جدی در افرادی شود که دچار بیماری کلیوی هستند. این یکی از دلایل مهم حفظ سطح مطلوب ویتامین دی می‌باشد.
✅ خلاصه
از عوارض مصرف بیش از حد ویتامین دی ابتلا به آسیب کلیوی می باشد و حتی ممکن است در برخی موارد منجر به نارسایی کلیوی نیز شود.
کمبود ویتامین دی و مسمومیت
ویتامین دی در جذب کلسیم، عملکرد ایمنی، محافظت از استخوان‌ها و عضلات و همچنین سلامت قلب دخیل می‌باشد. به طور طبیعی در مواد غذایی یافت شده و بدن نیز هنگام دریافت نور خورشید میتواند آن را تولید کند.
اما، به استثنای ماهی‌‌های چرب، مواد غذایی اندکی غنی از ویتامین دی وجود دارند. به علاوه، اکثر مردم به اندازه کافی نور خورشید را به منظور تولید مقادیر کافی ویتامین دی دریافت نمیکنند.
بنابراین، کمبود این ویتامین بسیار رایج است. در واقع، بر اساس تخمین‌ها حدود ۱ میلیارد نفر در جهان دچار کمبود ویتامین دی هستند، در حالی که ۵۰% جمعیت آن دارای سطح ناکافی برای حفظ سلامت مطلوب هستند.
تنها راه برای اینکه مشخص شود سطح ویتامین دی شما ناکافی یا دچار کمبود هستید، این است که یک متخصص سطح ویتامین دی بدن شما را آزمایش کند.
کمبود ویتامین دی عموما زمانی روی میدهد که سطح سرم ویتامین دی شما کمتر از ۲۰ نانوگرم بر میلی لیتر باشد. افرادی که سطح ویتامین دی آنها بین ۲۱-۲۹ نانوگرم بر میلی لیتر می‌باشد، دارای سطح ناکافی ویتامین دی هستند.
اگر پزشک شما تشخیص دهد که دچار کمبود هستید یا سطح ویتامین دی ناکافی می‌باشد، احتمالا برایتان مکمل یا فرم تزریقی ویتامین دی را تجویز می‌کند.
پزشکان ممکن است برای افرادی که سطح ویتامین دی آنها بسیار پایین است، دوز هفتگی بسیار بالای ۵۰۰۰۰ واحد را به مدت ۸ هفته تجویز کنند، و در ادامه دوز نگهداری به ۲۰۰۰ واحد در روز پس از اینکه سطح ویتامین دی به ۳۰ نانوگرم بر میلی لیتر رسید. کاهش پیدا می‌کند.
پزشکتان بر اساس سطح ویتامین دی بدن شما و همچنین وضعیت سلامت عمومی تان، در مورد دوز مناسب ویتامین دی تصمیم خواهد گرفت.
اگرچه مسمومیت ویتامین دی رایج نیست، اما در صورت سو استفاده از مکملهای ویتامین دی در هر فرمی، ممکن است خطر بروز مسمومیت افزایش یابد.
اگر در حال مصرف دوز‌های بسیار بالای ویتامین دی هستید یا از فرم تزریقی آن استفاده می‌کنید، پزشک تان سطح ویتامین دی شما را تحت نظر خواهد داشت تا اطمینان حاصل کند که سطح این ویتامین به نقطه خطرناک نرسد.
از مصرف دوز‌های بالای این مکمل اجتناب کنید تا دچار عوارض مصرف بیش از حد ویتامین دی نشوید، مگر اینکه پزشکتان چنین دوزهایی را تجویز کند.
✅ خلاصه
کمبود ویتامین دی بسیار رایج است. به همین دلیل، بسیاری از مردم نیازمند مصرف مکملهای ویتامین دی هستند. اما به هر حال، مهم است که از مصرف دوز‌های بالای این مکمل اجتناب کنید تا دچار عوارض مصرف بیش از حد ویتامین دی نشوید، مگر اینکه پزشکتان آن را تجویز کرده باشد.
جمع بندی عوارض مصرف بیش از حد ویتامین دی
ویتامین دی به شدت برای سلامت عمومی بدن مهم است. حتی با پیروی کردن از یک رژیم غذایی سالم، ممکن است باز هم برای رسیدن به سطح مطلوب، نیازمند مصرف مکمل ویتامین دی باشید.
اما به هر حال، عوارض مصرف بیش از حد ویتامین دی نیز مسئله ی مهمی می باشد.
اطمینان حاصل کنید که از عوارض مصرف بیش از حد ویتامین دی اجتناب خواهید کرد. عموما، افرادی که سطح ویتامین بدن آنها کافی می‌باشد، مصرف ۴۰۰۰ واحد یا کمتر در روز ایمن در نظر گرفته میشود.
پزشکان ممکن است برای افرادی که سطح ویتامین دی آنها ناکافی یا دچار کمبود هستند، مکمل ویتامین دی تجویز کند. آنها سطح این ویتامین در خون شما را تحت نظر داشته و به محض اینکه سطح ویتامین دی به حد مطلوب رسید، مصرف مکمل را کاهش داده یا قطع میکنند.
از مصرف دوز‌های بالای این مکمل اجتناب کنید تا دچار عوارض مصرف بیش از حد ویتامین دی نشوید، مگر اینکه پزشکتان آن را تجویز کرده باشد.
همچنین لازم به ذکر است که برخی موارد عوارض مصرف بیش از حد ویتامین دی زمانی رخ میدهد افراد از مکملهایی استفاده میکنند که دوز ویتامین دی روی لیبل آنها اشتباه درج شده است. اگر خواهان مصرف ویتامین دی هستید، آنها را از تولید کنندگان معتبر خریده تا ریسک اوردوز تصادفی به حداقل برسد.
اگر در حال مصرف ویتامین دی هستید و علائم ذکر شده در این مقاله را نیز دارید، پس در سریع ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنید.
یک مورد دیگر
همین امروز امتحان کنید : اگر می‌خواهید وضعیت ویتامین دی بدن خود را بدانید، با پزشک خود در مورد انجام آزمایش خون صحبت کنید.
اگرچه کمبود خفیف یا شدید ویتامین دی به شدت رایج می‌باشد، اما اکثر مردم اصلا نمیدانند که دچار کمبود هستند. در واقع، غیر ممکن است که بدون انجام آزمایش خون فرد تشخیص دهد که دچار کمبود ویتامین دی می‌باشد.
اگر آزمایش خون شما نشان دهد که دچار کمبود ویتامین دی هستید، پزشک تان در مورد دوز‌های روزانه مناسب برای تقویت سطح این ویتامین توصیه هایی خواهد کرد.