هورمونهای اندکی به اندازه تستوسترون برای سلامت عمومی و تندرستی ما مهم هستند.
هنگامی که سطح تستوسترون بالا باشد، ما احساس قدرت، جوانی و سرزندگی داریم، و هنگامی که سطح آن پایین باشد، تقریبا از هر جنبه ای، بدن ما نیز دچار افت میشود.
این امر توجیه کننده هجوم افراد بسیاری برای استفاده از درمان جایگزینی تستوسترون (TRT) میباشد، زیرا کافی است که از برچسب، قرص یا تزریق تستوسترون استفاده کرده و میتوانید شاهد بازگشت بخش زیادی از قدرت و سرزندگی روزهای جوانی خود با عوارض جانبی اندک یا بدون هیچ عارضه جانبی باشید.
آیا درمان TRT واقعا حکم همان چشمه جوانی را دارد؟
و آیا بر طبق گفته طرفداران این روش، عوارض جانبی TRT نادر و خفیف است؟
در این مقاله، همه چیز در مورد TRT را خواهید آموخت، از جمله اینکه TRT چیست، چرا مردم از TRT استفاده میکنند، مزایا، معایب و ریسکهای درمان TRT چیست، هزینه TRT و نحوه استفاده از آن، به علاوه پاسخ به تمام رایج ترین سوالات در مورد TRT.
TRT چیست؟
برای پاسخ به این سوال که TRT چیست باید در ابتدا گفت TRT مخفف “ درمان جایگزینی تستوسترون “ بوده و فرمی از هورمون درمانی است که عمدتا برای بازگرداندن سطح تستوسترون مردان به محدوده نرمال در زمانی که سطح آن بیش از حد افت میکند استفاده میشود.
رنج “ نرمال “ سطح تستوسترون معمولا چیزی بین ۳۰۰ نانوگرم بر دسی لیتر تا ۱۰۰۰ نانوگرم بر دسی لیتر میباشد، و ارقام پایین تر از این رنج به عنوان “ کمبود سطح “ در نظر گرفته میشود و سطوح بالاتر از این رنج به عنوان نشانگری از مصرف استروئید تلقی میشود.
متخصصان پزشکی بسته به نوع نیاز شما و پروتکلهای کلینیک TRT، میتوانند از چندین روش برای استفاده از درمان TRT بهره گیرند. از جمله :
تزریق TRT
کرم TRT
برچسب TRT
قرص TRT
دلیل استفاده مردم از TRT چیست؟
هیپوگونادیسم به شرایطی گفته میشود که در آن بیضه یک مرد تستوسترون بسیار اندک تولید کرده یا اصلا تستوسترونی تولید نمیکند.
(هیپوگونادیسم همچنین زنان را نیز میتواند تحت تاثیر قرار دهد و شامل کاهش هورمونهای جنسی زنانه میشود، اما این واژه معمولا برای مردان به کار میروند، مخصوصا زمانی که بحث روی درمان TRT باشد) .
هیپوگونادیسم میتواند مردان را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد و علائم آن عبارتند از :
کاهش میل جنسی
اختلال در نعوظ
کاهش توده عضلانی و قدرت
افزایش چربی بدن
پوکی استخوان یا تراکم پایین استخوان
افسردگی
خستگی
معمولا، پزشکان درمان TRT را برای مردانی که از هیپوگونادیسم رنج میبرند تجویز میکنند، زیرا میتواند بسیاری از علائم مرتبط با کمبود تستوسترون را بهبود دهد.
اما این تنها دلیل استفاده مردم از TRT نمیباشد.
در سالهای اخیر، استفاده از TRT به این دلیل است که بیشتر خواهان مبارزه با کاهش تدریجی سطح تستوسترون مرتبط با افزایش سن هستند که در مردان از حدود ۳۵ سالگی شروع شده و به طور میانگین ۱.۶% در هر سال پس از آن به کاهش خود ادامه میدهد (که همچنین با نام هیپوگونادیسم مرتبط با سن نیز شناخته میشود).
در این حالت، این دست افراد به جای پذیرش این کاهش نرمال سطح تستوسترون در گذر عمر، از TRT استفاده کرده تا سطح تستوسترون خود را همانند دوره پایانی نوجوانی و دوره جوانی خود تا جای ممکن بالا حفظ کنند.
با دور زدن فیزیولوژی طبیعی بدنشان، آنها احساس جوانی و سرزندگی کرده و میتوانند راحت تر عضله سازی، افزایش قدرت و چربی سوزی کنند.
اما باید بدانید که تنها راه مجاز مورد تائید سازمان غذا و دارو برای دریافت TRT چیست؟ این است که هیپوگونادیسم کلاسیک در شما تشخیص داده شود، و نه هیپوگونادیسم مرتبط با سن. بنابراین، هر مردی که از TRT برای درمان هیپوگونادیسم مرتبط با سن استفاده میکند، یا توانسته پزشک را طوری قانع کند که او هیپوگونادیسم کلاسیک دارد، یا آن را از طریق غیر قانونی به دست آورده است.
از کجا باید فهمید که سطح تستوسترون شما پایین میباشد
تحقیقات نشان میدهند که کمبود سطح تستوسترون در ایالات متحده رو به افزایش است.
در یک تحقیق جدید انجام شده توسط دانشمندان دانشگاه ریگا استرادیچ تخمین زده شده است که حدودا ۸۰% مردان دچار چاقی، دیابت نوع ۲، سندروم متابولیک، دیس لیپیدمی، فشار خون و بیماری مزمن انسدادی ریه همچنین دچار کاهش سطح تستوسترون نیز هستند.
از آنجایی که دو مرد از هر سه مرد در ایالات متحده دارای یکی یا چند مورد از این بیماریها میباشد، بنابراین مجموع درصد مردان دچار کمبود تستوسترون بسیار بالا میباشد.
اگر مشکوک به کمبود سطح تستوسترون هستید، تنها راه برای تایید این امر این است که تست تشخیص سطح تستوسترون را انجام دهید.
حتی در این حالت، قبل از اینکه کاملا مطمئن شوید که کمبود تستوسترون دارید ممکن است نیاز به انجام چندین تست دیگر نیز باشد، زیرا سطح تستوسترون بسته به فاکتورهایی نظیر رژیم غذایی، عادات خواب، ترکیب بدنی و زمانی از روز که تست را انجام دادهاید، نوسان دارد.
مزایا و معایب TRT چیست
در مبحث TRT، اکثر منابع آنلاین به درمان TRT بسیار خوشبینانه و مثبت نگاه میکنند.
بسیار رایج است که تنها در مورد مزایای TRT در عضله سازی و چربی سوزی بشنویم، اما بحثهای بسیار کمتری در مورد عوارض جانبی TRT وجود دارد. کافی است با مصرف کننده گان مشتاق TRT صحبت کرده و احتمالا تنها چیزی که از آنها میشنوید این است که “ این روش تماما مفید است و به هیچ وجه عوارضی ندارد “ .
اما اگر فردی خردمند باشید، با دیده شک به این گفتهها نگاه خواهید کرد.
بسیاری از وب سایتها با تبلیغ محصولات مرتبط با TRT کسب درامد میکنند، و بنابراین در زمینه پنهان کردن عوارض جانبی آن انگیزه کافی را دارند.
به علاوه، بسیاری از مصرف کننده گان TRT عوارض آن را پیش دیگران بروز نداده تا به نوعی انتخاب خودشان در استفاده از تستوسترون را منطقی جلوه دهند یا صرفا آن قدری مصرف کننده آن نبوده اند که عوارض جانبی بلند مدت آن را تجربه کنند.
بیایید ببینیم علم در مورد مزایا و معایب TRT چه میگوید، تا شما با تمام جنبههای آن آشنا شوید.
مزایای TRT چیست
جدایی از اینکه سطح تستوسترون شما به دلایل پزشکی نظیر هیپوگونادیسم یا گذر زمان در حال کاهش است، تحقیقات نشان میدهند که TRT احتمالا بسیاری از علائم آن را کاهش میدهد.
بهترین مدرک برای این امر حاصل کار هفت تحقیق منتشر شده در ژورنال (Clinical Trials) تحت عنوان “ آزمایشات تستوسترون “ میباشد.
پس از تحقیق در مورد تاثیر TRT روی ۷۸۸ مرد ۶۵ سال به بالا، آزمایشات تستوسترون نشان داد که TRT میتواند …
۱ . باعث بهبود فعالیتهای جنسی، میل جنسی و عملکرد نعوظ در مجموع شود.
۲ . باعث افزایش توده عضلانی، قدرت، توان و پویایی شود.
۳ . باعث افزایش قدرت استخوانها شود.
۴ . باعث کاهش توده چربی بدن شود.
به عبارت دیگر، تقریبا تمام علائم فیزیکی کمبود تستوسترون با درمان TRT تخفیف میابد.
معایب TRT چیست
همه مردان دچار کمبود تستوسترون، علائم آن را تجربه نمیکنند.
با این بیان، برخی مردانی که از لحاظ معیارهای پزشکی دچار کمبود تستوسترون هستند همچنان سالم و قدرتمند بوده، انرژی بالایی دارند، خوب میخوابند و از اضطراب رنج نمیبرند.
اگر شما نیز اینگونه هستید، پس دلیلی برای شروع استفاده از TRT وجود ندارد زیرا نمیتواند باعث بهبود بیشتر کیفیت زندگی شما شود، و احتمالا ریسکهای آن بیشتر از مزیتهایش خواهد بود.
به علاوه، آزمایشات تستوسترون نشان داد که TRT برای درمان تمام علائم مرتبط با کمبود تستوسترون کارامد نیست. به طور دقیق، آنها دریافتند که TRT …
۱ . باعث بهبود سطح انرژی به میزان قابل توجهی نمیشود.
۲ . تنها دارای اثر مثبت بسیار خفیفی روی حالات خلقی میباشد (ممکن است علائم افسردگی را به میزان اندکی بهبود دهد) .
۳ . باعث بهبود عملکرد ادراکی نمیشود.
بنابراین، اگر دچار کمبود تستوسترون هستید اما تنها علائمی نظیر کمبود انرژی، حالات خلقی ضعیف و کاهش عملکرد ادراکی را تجربه کردهاید، بنابراین (TRT) بعید است که به شما کمک کند.
همچنین لازم به ذکر است که تمام افراد شرکت کننده در آزمایشات تستوسترون، هنگام شروع دارای سطح تستوسترون پایینی (زیر ۲۷۵ نانوگرم بر دسی لیتر) بودند، بنابراین اگر سطح تستوسترون شما در بین رنج گفته شده در ابتدای مقاله باشد، اثراتی مشابه افراد تحت آزمایش دریافت نخواهید کرد.
برای مثال، اگر سطح تستوسترون شما در حال حاضر ۴۰۰ نانوگرم بر دسی لیتر باشد، دو برابر کردن و رساندن آن به ۸۰۰، قرار نیست که باعث بهبود قابل توجه توده عضلانی، قدرت، انرژی، حالات خلقی، میل جنسی یا هر چیز دیگری شود. برای دریافت نتایج قابل توجه، احتمالا مجبورید آن قدری TRT را استفاده کرده تا سطح تستوسترون شما فراتر از رنج نرمال برود – اتفاقی که هنگام مصرف استروئیدها رخ میدهد.
ریسکهای TRT چیست
یکی از اصلی ترین نگرانیهای مردم در مورد TRT، تاثیر گذاری آن روی سلامتی قلبی عروقی میباشد، اما مشخص نیست که این ترس چقدر بجا و درست میباشد.
برای مثال، تحقیق انجام شده توسط دانشمندان دانشگاه پنسلوانیا به عنوان بخشی از آزمایشات تستوسترون، نشان داد که استفاده از TRT ممکن است باعث افزایش “ حجم پلاک غیر کلسیفیه در عروق کرونری “ شود، که این امر میتواند خطرناک باشد زیرا به این معنی است که TRT ممکن است باعث کوچک تر شدن لومن (گذرگاهی داخل عروق که خون در آنها جریان پیدا میکند) شود .
اما به هر حال، چندین تحقیق نشان میدهند که تستوسترون تراپی دارای عارضه جانبی جدی روی سلامت قلبی عروقی نمیباشد، که احتمالا به همین دلیل است که محققان دانشگاه پنسلوانیا جمع بندی کردند که TRT باعث افزایش احتمال بروز مشکلات قلبی عروقی نمیشود.
با این بیان، دیگر خطرات مرتبط با TRT عبارتند از :
۱ . افزایش احتمال بروز سرطان پروستات (بسیاری از تحقیقات این موضوع را قبول نکردند و ارتباط بین این دو نامعلوم باقی مانده است) .
۲ . افزایش احتمال هایپرپلازی خوش خیم پروستات (بزرگی پروستات)
۳ . افزایش احتمال سرطان سینه در مردان
۴ . افزایش احتمال بروز پولی سیتمی – که به افزایش غیر نرمال غلظت هموگولوبین در خون گفته میشود، که ممکن است منجر به افزایش احتمال بروز مشکلات عروقی نظیر سکته، حمله قلبی و ترومبوز سیاهرگی عمقی شود.
۵ . تشدید آپنه خواب
۶ . کاهش کیفیت اسپرم
۷ . مشکلات پوستی نظیر آکنه، قرمزی و خارش
۸ . ژینکوماستی و/یا درد سینه
یکی دیگر از عواقب درمان TRT که بسیاری از افراد آن را مدنظر قرار نمیدهند، آلوده کردن دیگران است. این امر در مورد دریافت تستوسترون از طریق قرص یا تزریق صادق نیست، اما اگر تستوسترون را از طریق برچسب، ژل یا کرم دریافت میکنید که اکثر مردان به این روش آن را دریافت میکنند، پس باید بسیار مراقب باشید که دیگران با آن تماس پیدا نکنند.
برای مثال، اگر همسر یا فرزندتان به پوست محلی که شما روی آن کرم تستوسترون مالیده اید دست بزنند، یا اگر شما بدون شستن دستهایتان آنها را لمس کنید، این امر میتواند سطح تستوسترون آنها را بالا برده و عوارض جانبی جدی ایجاد کند. همین اتفاق در مورد لمس لباس هایی که روی آنها مقداری کرم یا ژل باقی مانده است نیز صادق است.
نحوه دریافت TRT چیست
نکته ی مهمی در رابطه با مصرف TRT این است که باید بدانید تنها راه مورد تائید سازمان غذا و دارو برای دریافت TRT چیست؟ تنها راه این است که هیپوگونادیسم کلاسیک در شما تشخیص داده شود، و نه هیپوگونادیسم مرتبط با سن.
با این بیان، سازمان غذا و دارو TRT را درمانی مورد تائید برای هیپوگونادیسم یا کمبود تستوسترون مرتبط با هیپوگونادیسم میداند، و نه کمبود تستوسترون حاصل از افزایش سن.
دلیل سازمان غذا و دارو برای این امر این است که مزایا و ایمنی TRT برای درمان کمبود تستوسترون حاصل از افزایش سن مورد تحقیق قرار نگرفته و ممکن است باعث افزایش احتمال بروز مشکلات قلبی عروقی و سکته شود. به علاوه، آنها نمیخواهند که بدنسازان از این طریق به شکل قانونی به استروئید دسترسی داشته باشند و به نوعی پزشک را قانع به تجویز TRT کنند.
اما منتقدان موضع سازمان غذا و دارو ذکر میکنند که کمبود سطح تستوسترون خود میتواند عاملی مشارکت کننده در مرگ و میر و بیماری عروق کرونری باشد و اینکه اکثر تحقیقات نشان دهنده کاهش مرگ و میر و کاهش احتمال حمله قلبی و سکته با درمان بلند مدت تستوسترون هستند.
در مجموع، اگر هیپوگونادیسم در شما تشخیص داده نشود، هیچ پزشکی (معتبر) برای شما TRT تجویز نخواهد کرد.
هزینه TRT چیست
هزینه درمان TRT بسته به چندین فاکتور، متفاوت میباشد، از جمله :
۱ . مکانی که زندگی میکنید
۲ . کلینیکی که میخواهید از خدمات TRT آن استفاده کنید
۳ . نوع و مقدار نیاز شما به TRT چیست
۴ . روش مورد استفاده کلینیک برای درمان TRT چیست
۵ . تحت پوشش بیمه بودن یا نبودن
با این بیان، اکثر مردم میتوانند انتظار هزینه ای حداقل ۱۵۰ دلار ماهانه برای TRT را داشته باشند.
همچنین لازم به ذکر است که TRT درمان کننده علت اصلی ایجاد کمبود تستوسترون نیست، به این معنی که شاید تا آخر عمر نیازمند درمان TRT باشید.
جمع بندی
با فرض اینکه با ریسکهای موجود مشکلی نداشته باشید، استفاده از TRT یک راه کارامد برای کاهش بسیاری از علائم ناخواسته کمبود تستوسترون حاصل مشکلات پزشکی نظیر هیپوگونادیسم میباشد.
اما به هر حال، اگر شما …
سطح تستوسترون پایینی ندارید
سطح تستوسترون پایینی دارید اما علائم آن را ندارید
سطح تستوسترون پایینی دارید اما تنها علائم تان شامل کمبود انرژی انرژی، حالات خلقی ضعیف یا کاهش عملکرد شناختی میباشد
در مورد عوارض جانبی نگرانی دارید
سطح تستوسترون نسبتا پایین است اما همچنان در محدوده نرمال و سلامت قرار دارد
… پس احتمالا TRT برای شما مناسب نیست.
سوال رایج ۱ : آیا TRT تنها برای مردان است، یا زنان نیز میتوانند از آن استفاده کنند؟
TRT تنها برای مردان نیست – و زنان نیز میتوانند از آن استفاده کنند.
با این بیان، هیچگونه سندروم بالینی تعریف شده ای که توسط کمبود تستوسترون در زنان ایجاد شده باشد وجود ندارد، بنابراین پزشکان معمولا TRT را تنها به عنوان درمانی برای کاهش میل جنسی برای زنان تجویز میکنند.
سوال رایج ۲ : دوز مطلوب TRT چیست؟
بستگی دارد.
در پاسخ به این سوال که دوز مطلوب TRT چیست باید گفت که دوز مصرف مطلوب وابسته به فرد و موقعیتی که در آن قرار دارد میباشد، بنابراین شما نیازمند صحبت با پزشک تان هستید تا بفهمید دوز مناسب TRT برای شما چیست.
سوال رایج ۳ : قیمت TRT چیست و آیا میتوان آن را آنلاین خریداری کرد؟
هزینه درمان TRT بسته به چندین فاکتور، متفاوت میباشد، از جمله :
۱ . مکانی که زندگی میکنید
۲ . کلینیکی که میخواهید از خدمات TRT آن استفاده کنید
۳ . نوع و مقدار نیاز شما به TRT چیست
۴ . روش مورد استفاده کلینیک برای درمان TRT چیست
۵ . تحت پوشش بیمه بودن یا نبودن
با این بیان، اکثر مردم میتوانند انتظار هزینه ای حداقل ۱۵۰ دلار ماهانه برای TRT را داشته باشند.
برخی از افراد که نمیتوانند یا نمیخواهند تجویزی از پزشک برای TRT دریافت کنند، سراغ خرید آنلاین غیر قانونی میروند، اما این چیزی نیست که من آن را توصیه کنم.
برخی از محصولات TRT که آنلاین یافت میشود توسط کمپانیهای دارویی معتبر ساخته شده و مشکلی ندارند، اما بسیاری از این محصولات در آزمایشگاههای زیر زمینی توسط شیمیدانهای آماتور ساخته میشوند، و این یعنی باید از خود بپرسید : آیا حاضرم سلامتی خود را به دست مجرمان ناشناس بسپارم؟
به یاد داشته باشید که بسیاری از مکملهای غیر مجاز که در فروشگاههای آنلاین یافت میشوند، نظیر سارم ها، به وفور دیده شده که در آنها از مواد اولیه ناایمن و ناکارامد استفاده شده است، بنابراین با مصرف آنها سر سلامتی خود قمار خواهید کرد.
سوال رایج ۴ : آیا تصاویر قبل و بعد استفاده از TRT که در اینترنت یافت میشوند، واقعی هستند؟
شاید.
استفاده از TRT عضله سازی و کاهش چربی را آسان تر میکند، به این معنی که شما با افزایش سطح تستوسترون از طریق استفاده از TRT و بهینه سازی رژیم و تمرینات تان در جهت عضله سازی و چربی سوزی، میتوانید انتظار بهبود فیزیک بدنیتان را داشته باشید.
سوال رایج ۵ : هنگامی که TRT را شروع کردید، آیا میتوان مصرف آن را متوقف کرد؟
بله.
اگر خواهان متوقف کردنTRT هستید، باید با پزشک یا کلینیک TRT کار کرده تا آنها در مورد بهترین روش برای کاهش سیستماتیک دوز در طول یک دوره چند هفتهای یا چند ماهه تصمیم گیری کنند.
اگر TRT را متوقف کنید، هرگونه علائمی که قبل از شروع درمان داشتید باز خواهد گشت، مگر اینکه تغییراتی را در سبک زندگی خود ایجاد کنید که باعث بهبود این علائم شود.
سوال رایج ۶ : آیا TRT استروئید است؟
بله و نه.
اگرچه تستوسترون یک استروئید آنابولیک است، اما مقداری که از آن در TRT استفاده میشود تنها به حدی است که سطح تستوسترون را به محدوده سالم و نرمال وارد کند، در حالی که برای بهبود قابل توجه ترکیب بدنی، شما مجبورید سطح تستوسترون را بسیار فراتر از سطح نرمال آن در بدن بالا ببرید.
سوال رایج ۷ : آیا TRT باعث نابارور شدن شما میشود؟
TRT به شدت تعداد اسپرمها را کاهش میدهد، به این معنی که هنگام استفاده از TRT، بعید است که بچه دار شوید.
با این بیان، تعداد اسپرم بسیاری از مردان به محض متوقف کردن TRT افزایش پیدا میکند.
بنابراین، اگر از کمبود تستوسترون رنج میبرید اما میخواهید در آینده نزدیک بچه دار شوید، پس TRT ممکن است درمانی مناسب برای شما نباشد.
سوال رایج ۸ : آیا TRT باعث ریزش مو میشود؟
لزوما نه.
تستوسترون خود باعث ریزش مو نمیشود، اما یک محصول جانبی آن به نام دی هیدرو تستوسترون ممکن است باعث ریزش مو شود.
به طور دقیق تر، آنزیمی به نام ۵ آلفا ردوکتاز، تستوسترون را به دی هیدرو تستوسترون تبدیل کرده، و اگر از لحاظ ژنتیکی مستعد ریزش مو باشید، این امر میتواند باعث کوچکی فولیکولهای مو شده و باعث میشود تا آنها کمتر از رشد موهای سالم حمایت کنند.
بنابراین، استفاده از TRT ممکن است در برخی مردان شروع ریزش مو را تسریع کند، اما برای همه مردان اینطور نیست.
سوال رایج ۹ : آیا TRT ایمن است؟
در پاسخ به این سوال که میزان امنیت مصرف TRT چیست باید گفت که TRT بدون رسیک نیست، اگرچه در مورد برخی از عوارض جانبی منتصب به آن اغراق شده است.
برای مثال، بعید است که TRT باعث افزایش احتمال بروز مشکلات قلبی عروقی و سرطان پروستات شود.
با این بیان، تحقیقات نشان میدهند که TRT ممکن است باعث …
افزایش احتمال هایپرپلازی خوش خیم پروستات (بزرگی پروستات)
افزایش احتمال سرطان سینه در مردان
افزایش احتمال بروز پولی سیتمی – که به افزایش غیر نرمال غلظت هموگولوبین در خون گفته میشود، که ممکن است منجر به افزایش احتمال بروز مشکلات عروقی نظیر سکته، حمله قلبی و ترومبوز سیاهرگی عمقی شود.
تشدید آپنه خواب
کاهش کیفیت اسپرم
مشکلات پوستی نظیر آکنه، قرمزی و خارش
ژینکوماستی و/یا درد سینه
سوال رایج ۱۰ : آیا میتوانید از مکملهای تستوسترون بوستر استفاده کنید؟
شما میتوانید این دست مکملها را خریداری کنید، اما من توصیه نمیکنم، زیرا بیشتر آنها هیچ تاثیری ندارند.
اگر هیپوگونادیسم ندارید ولی خواهان افزایش سطح تستوسترون خود هستید، در زیر چند متد طبیعی ذکر شده است که میتوانید آنها را امتحان کنید :
کار با وزنه : افرادی که منظم ورزش میکنند دارای سطح تستوسترون بالاتری هستند. تاثیر آن روی افراد مسن و چاق حتی بیشتر نیز میباشد.
تغییر رژیم غذایی : استفاده از یک رژیم غذایی با کربوهیدرات بالا و مقادیر زیاد چربیهای سالم میتواند کمک کننده باشد.
به حداقل رساندن استرس : افزایش سطح کورتیزول منجر به کاهش سطح تستوسترون میشود.
مصرف یک مولتی ویتامین : برخی تحقیقات نشان دهنده رابطه بین افزایش سطح ویتامین دی و افزایش سطح تستوسترون هستند، برخی دیگر از تحقیقات نیز نشان میدهند که کمبود روی، ویتامین آ، ویتامین ث و ویتامین ای مرتبط با کاهش سطح تستوسترون هستند.
مصرف مکمل (DHEA) : تحقیقات نشان میدهند که (DHEA) باعث افزایش تولید تستوسترون در مردان مسن و افزایش تولید استروژن در زنان مسن میشود.
خواب کافی : کمبود خواب مرتبط با کمبود تستوسترون میباشد.