مزایا و عوارض جانبی احتمالی‌ هورمون رشد انسانی‌ (HGH)

چیزی که ما عموما به آن به عنوان هورمون رشد انسانی‌ یا (HGH) اشاره داریم در واقع یک فرم از هورمون‌های پپتیدی می‌باشد که به صورت طبیعی توسط غده هیپوفیز تولید میشود. این هورمون  که با نام‌های سوماتروپین یا سوماتوتروپین نیز شناخته میشود دارای یک ساختار ۱۹۱ آمینو اسیدی می‌باشد که توسط سلول‌های سوماتوتروپیک در غده هیپوفیز ترشح میشوند. همانطور که از نام این هورمون مشخص است، وظیفه آن بهبود رشد و اصلاح سلول‌ها در بدن انسان می‌باشد. جدایی از این موارد، این هورمون درون بدن دارای چندین کارکرد مهم دیگر می‌باشد مخصوصا تنظیم نرمال فعالیت‌های بدن. اما به هر حال، این هورمون همچنان بسیار پیچیده می‌باشد و برای متخصصان بسیار دشوار می‌باشد که بخواهند وظایف کامل آن را تعیین کنند.

هورمون رشد انسانی‌ وظیفه تنظیم ترکیب بدنی و همچنین کنترل رشد استخوان‌ها و عضلات را بر عهده دارد. این یعنی‌ اینکه این هورمون نقش بسیار مهمی‌ در درمان و ترمیم بافت‌های همبند نظیر مفاصل، تاندون‌ها و لیگامنت‌ها ایفا می‌کند. این هورمون همچنین سطح برخی‌ مایعات خاص در بدن را نیز تنظیم می‌کند که با این کار از ایجاد اختلالات مضر جدی جلوگیری می‌کند. این هورمون همچنین در تنظیم متابولیسم چربی‌ و قند نیز در بدن کمک می‌کند. محققان همچنین بر این عقیده هستند که هورمون رشد انسانی‌ همچنین مسول کارکرد نرمال قلب نیز می‌باشد.

از فرم مصنوعی هورمون رشد انسانی‌ به شکل رایج به عنوان یک داروی تجویزی در درمان اختلالات رشد در کودکان و جبران کمبود سطح آن در بزرگسالان استفاده میشود. میزان مصرف هورمون رشد انسانی‌ در ایالات متحده آمریکا محدود شده است، به طوری که برای مصرف آن نیازمند نسخه پزشک هستید. اخیرا، از این هورمون برای افزایش طول عمر افراد مسنی که دچار کمبود سطح آن هستند استفاده میشود.

نحوه استفاده و دوز‌های هورمون رشد

در سال ۱۹۸۵، نوع مصنوعی هورمون رشد انسانی‌ گسترش یافت و بعدا مورد تائید سازمان غذا و داروی آمریکا به منظور استفاده در برخی‌ اهداف خاص قرار گرفت. همانطور که در بالا اشاره شد، از این هورمون می‌توان به شکل قانونی‌ در درمان رشد ضعیف کودکان استفاده کرد که این مشکل میتواند توسط چندین عامل ایجاد شود از جمله :

• کمبود سطح هورمون رشد انسانی‌ در بدن
• سندروم ترنر، که یک اختلال ژنتیکی‌ می‌باشد و روی رشد دختران اثر میگذارد
• نارسایی شدید کلیه ها
• سندروم پرادر‌-ویلی، که یک اختلال ژنتیکی‌ نادر می‌باشد که نتیجه آن کاهش سطح هورمون‌های جنسی‌، تراکم ضعیف عضلانی و احساس مستمر گرسنگی می‌باشد

در بزرگسالان، استفاده از هورمون رشد تنها در موارد زیر مورد تائید قرار گرفته است :

• کمبود سطح هورمون رشد به دلیل وجود تومور یا درمان تومور
• سندرم روده کوتاه، که شرایطی است که ممکن است توسط بیماری‌های شدید روده یا حذف بخش بزرگی‌ از روده کوچک از طریق جراحی ایجاد شود. در این شرایط جذب مناسب مواد غذایی دشوار می‌باشد.
• بیماری تحلیل عضلات که ممکن است حاصل بیماری ایدز باشد.

چندین تحقیق مختلف در زمینه اثر HGH روی احشام به منظور بهبود کشاورزی صنعتی در ایالات متحده آمریکا صورت گرفته است، بر همین اساس هورمون رشد گاوی که مورد تائید سازمان غذا و دارو می‌باشد میتواند به گاو‌های شیرده به منظور افزایش تولید شیر داده شود. اما دادن هورمون رشد به گاو هایی که قرار است از گوشت آنها استفاده شود غیر قانونی‌ می‌باشد. همچنین استفاده از HGH در پرورش ماکیان نیز غیر قانونی‌ می‌باشد.

حدود اواخر دهه ۸۰ میلادی بود که HGH جز دسته دارو‌های ارگوژنیک (بهبود دهنده عملکرد) قرار گرفت. در آن زمان به دلیل خواص آنابولیکی HGH، از آن در رقابت‌های ورزشی توسط ورزشکاران مورد سو استفاده قرار میگرفت. در نتیجه، کمیته بین المللی المپیک و اتحادیه ملی‌ ورزش‌های دانشگاهی مصرف این هورمون را ممنوع اعلام کردند. اما با این وجود، هنوز هم بحث‌های گرمی‌ مبنی در اثر گذاری هورمون رشد در بهبود فیزیکی‌ بدنی و بهبود عملکرد مصرف کنندگان آن وجود دارد. در حقیقت، چندین تحقیق نشان داده‌اند که استفاده از این هورمون میتواند باعث افزایش حجم خشک عضلانی و یک افزایش وزن سالم شود.

تاریخچه توسعه هورمون رشد انسانی‌

چو هاو لی، یک زیست شیمیدان متولد چین بود که وظیفه شناسایی و خالص سازی HGH را بر عهده داشت. او همچنین در زمینه سنتز این هورمون نیز دخیل بود. در سال ۱۹۸۱ بود که از هورمون رشد انسانی‌ نوترکیب برای اولین بار در درمان انسانی‌ مورد استفاده قرار گرفت. قبل از اینکه از تکنولوژی دی ان‌ ای نوترکیب در تولید هورمون رشد انسانی‌ استفاده شود، هورمون رشد از غده هیپوفیز افراد فوت شده به مقاصد درمانی استخراج میشد. به منظور ساخت HGH کاملا مصنوعی چندین تلاش نافرجام انجام شد.

در اواخر دهه ۵۰ میلادی، جان بک و همکارانش یک تحقیق در مورد اثر HGH متعلق به میمون رزوس انجام دادند. فرد مورد نظر یک پسر ۱۳ ساله مبتلا به کم کاری غده هیپوفیز بود. محققان دریافتند که هم هورمون رشد انسان و هم میمون دارای یک تاثیر قابل توجه در بهبود ذخایر نیتروژن در بدن می‌باشد. فرد مبتلا قادر بود کلسیم، سدیم، پتاسیم و فسفر را در بدن خود حفظ کند. همچنین محققان دریافتند که فرد مبتلا به میزان قابل توجهی‌ افزایش وزن پیدا کرده بود.

اما یک مشکل در سال ۱۹۸۵ به وجود آمد. در آن زمان افرادی که هورمون رشد انسانی‌ حاصل از استخراج غده هیپوفیز افراد مرده دریافت کرده بود شروع به نشان دادن علائم بیماری جنون گاوی کردند. قبل از آن عقیده بر این بود که عوامل عفونی‌ ایجاد کننده این بیماری حین مرگ فرد در HGH او نیز از بین خواهد رفت. در نتیجه این اتفاق، بازار فروش HGH افراد مرده به سرعت متوقف شد. در همان سال، در نهایت هورمون رشد انسانی‌ مصنوعی‌ ساخته شد و توانست نقش هورمون رشد غده هیپوفیز را ایفا کند.

نحوه عملکرد هورمون رشد انسانی‌ چگونه می‌باشد

می‌توان گفت که هورمون رشد انسانی‌ دارای خاصیت سازندگی روی بافت‌های بدن انسان است. به این معنی‌ که این هورمون دارای اثر آنابولیک می‌باشد. به منظور اینکه این هورمون بتواند روی یک بافت اثر بگذارد نیازمند این است که با یک گیرنده در تماس باشد که این گیرنده‌ها در سطح سلول‌ها یافت میشوند.HGH انسانی‌ اغلب به دلیل اثر آن در افزایش قد فرد در دوران کودکی شناخته میشود. از آنجایی که این هورمون نامحلول در چربی‌ می‌باشد، نمی‌تواند به غشای سلول‌ها نفوذ کند. اما به جای آن، میتواند به گیرنده‌های موجود روی سلول‌های هدف متصل شود و از این طریق گذرگاه (MAPK/ERK) را فعال کند. نتیجه این مکانیزم تحریک کوندروسیت‌ها در غضروف به تقسیم و تکثیر آنها می‌باشد.

هورمون رشد انسانی‌ همچنین از طریق تحریک گذرگاه (JAK-STAT) میتواند باعث افزایش فاکتور رشد شبه انسولین (IGF-1) شود که قبلا از آن با نام (somatomedin C) یاد میشد. برای رخ دادن این فرایند، هورمون رشد عمدتا کبد را هدف قرار میدهد که همچنین نقش میزبان در تولید (IGF-1) را نیز بر عهده دارد. این فاکتور رشد روی چندین بافت بدن تاثیر میگذارد و همچنین درون این بافت‌های هدف نیز تولید میشود. (IGF-1) همچنین میتواند باعث بهبود رشد استخوان‌ها شود.

هورمون رشد انسانی‌ و تاثیر آن در بافت‌های مختلف

هورمون رشد انسانی‌ قابلیت بهبود هایپرپلازی که به افزایش تعداد سلول‌های ماهیچه ای گفته میشود را دارد. همچنین این هورمون توانایی بهبود هایپرتروفی را نیز داراست که به افزایش حجم ماهیچه‌ها گفته میشود. اگرچه این هورمون هر دو این کار‌ها را میتواند انجام دهد، اما کارایی آن در بهبود هایپرپلازی بسیار بیشتر است و به همین دلیل این هورمون برای بدن سازان و ورزشکاران ایده آل می‌باشد. دلیل این موضوع این است که اگر سلول‌های جدیدی تولید شوند، تاثیر آنها به احتمال زیاد دارای ماندگاری بیشتری خواهد بود.

همانطور که در بالا به شکل خلاصه بیان شد، هورمون رشد انسانی‌ همچنین توانائی بازتولید، رشد و ترمیم تقریبا هر سلولی را در بدن دارا می‌باشد. این اثر میتواند برای درمان افرادی که دچار بیماری هایی هستند که میتواند منجر به نارسایی یک ارگان شود بسیار مفید باشد، البته در حالتی که فرد توانایی انجام پیوند ارگان جدید را نداشته باشد. برای مثال، یک فرد مبتلا به نارسایی کلیه یا کبد میتواند برای درمان یا بازگرداندن فعالیت طبیعی آن ارگان از هورمون رشد استفاده کند زیرا این هورمون توانایی بازتولید سلول‌ها را دارد. از آنجایی که هورمون رشد میتواند باعث رشد و بازتولید سلول‌ها شود، پس ممکن است به شکل قابل توجهی‌ باعث افزایش اندازه ارگان‌های بدن نیز شود.

هورمون رشد انسانی‌ همچنین دارای چندین اثر روی متابولیسم نیز می‌باشد. این هورمون میتواند منبع اصلی‌ تامین انرژی بدن را از کربوهیدرات‌ها به لیپید‌ها تغییر دهد. به همین دلیل است که مصرف کنندگان میبایست از دوز‌های صحیح استفاده کنند، زیرا دوز‌های بیش از حد میتواند منجر به افزایش سطح قند خون شود. به این رویداد اثر دیابتی گفته میشود و حتی ممکن است خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را در صورت استفاده طولانی مدت از هورمون رشد افزایش دهد.

اما از طرف دیگر، این اثر روی متابولیسم بدن میتواند دارای تاثیرات مثبتی هم باشد. با تغییر منبع انرژی بدن و قرار دادن چربی‌‌ها در اولویت، ممکن است فرد مصرف کننده شاهد یک کاهش وزن قابل توجه باشد. همچنین در این حالت ممکن است سطح کلسترول فرد نیز کاهش پیدا کند. همچنین بسیار مهم است که بدانید در این حالت سطح سدیم، پتاسیم و فسفر بدن نیز کاهش پیدا می‌کند. کسانی‌ که از دوز‌های بالاتر این هورمون استفاده میکنند ضروری است که از مکمل‌های مینرال در رژیم غذایی خود استفاده کنند.

به غیر از عملکرد این هورمون در بهبود رشد کودکان و نوجوانان، هورمون رشد انسانی‌ دارای چندین عملکرد دیگر نیز می‌باشد :

• این هورمون توانایی بدن در حفظ کلسیم را افزایش میدهد که همین امر باعث تقویت و افزایش استخوان سازی بدن میشود.
• این هورمون با استفاده از هایپرتروفی سارکومری باعث افزایش حجم عضلات بدن میشود.
• این هورمون در سنتز پروتئین از طریق مواد غذایی به سلول‌های بدن کمک می‌کند.
• به غیر از مغز، تمام ارگان‌های داخلی‌ دیگر بدن میتوانند با تحریک هورمون رشد افزایش رشد داشته باشند.
• این هورمون در حفظ پایداری محیط داخلی‌ بدن تاثیر گذار است.
• این هورمون از جذب بیش از حد گلوکز توسط کبد جلوگیری می‌کند.
• این هورمون از کاهش بیش از حد قند خون جلوگیری می‌کند.
• هورمون رشد انسانی‌ به پایداری جزایر لانگرهانس در بدن کمک میکنند و تضمین کننده عملکرد صحیح آنها هستند.
• این هورمون همچنین میتواند سیستم ایمنی را تحریک کند و به مبارزه به بیماری‌ها و عفونت‌ها به این دستگاه کمک کند.

عوارض جانبی هورمون رشد انسانی‌

سازمان غذا و دارو آمریکا استفاده از هورمون رشد انسانی‌ را برای چندین هدف مورد تائید قرار داده است. این یعنی‌ اینکه این هورمون در دوز‌های مورد تائید آن ایمن می‌باشد و میتواند چندین مزیت را برای فرد مصرف کننده داشته باشد. اما همانند هر داروی دیگر، هورمون رشد انسانی‌ نیز دارای چندین عارضه جانبی احتمالی‌ می‌باشد که ممکن است در صورت مصرف دوز‌های بیش از حد و یا در طول دوره‌های طولانی مصرف بروز کنند. این عوارض جانبی عبارتند از :

• ایجاد ورم : ورم به شرایطی گفته میشود که در آن مقدار غیر معمولی‌ مایعات در انترستیس تجمع یابد. نتیجه این امر افزایش بیش از حد تورم در برخی‌ نقاط خاص بدن می‌باشد.
• سندرم تونل کارپال : تونل کارپال اشاره به یک گذرگاه باریک در قسمت داخلی‌ مچ دست دارد. عصب میانی (مسول کنترل حرکت و حس در انگشت شصت و سه انگشت اول) از این گذرگاه عبور می‌کند. هنگامی که این عصب تحت فشار یا پرس قرار بگیرد میتواند باعث ایجاد حس خارش یا کرختی در دست شود. برخی‌ افراد حتی ممکن است در کنار بی‌ حسی دست، تجربه ضعف یا درد را نیز داشته باشند.
• درد مفصلی : این مشکل میتواند در اثر مریضی، عفونت یا آسیب دیدگی و همچنین واکنش‌های آلرژیک به درمان دارویی ایجاد شود. این مشکل با التهاب مفصلی متفاوت می‌باشد زیرا که این یک وضعیت غیر التهابی می‌باشد.
• دیابت : مصرف دوز‌های بالای هورمون رشد انسانی‌ احتمالا میتواند منجر به افزایش سطح قند خون شود که در این حالت خطر ابتلا به دیابت افزایش پیدا می‌کند. در این حالت همچنین ممکن است دیگر ناهماهنگی هایی در متابولیسم گلوکز ایجاد شود.
• بزرگی‌ نامتعارف بافت سینه : در این حالت بافت سینه مردان به میزان قابل توجهی‌ بزرگ میشود. به طور تقریبی بین ۱۰ تا ۲۵% موارد بزرگی‌ نامتعارف بافت سینه یکی‌ از عوارض درمان دارویی می‌باشد که میتواند شامل هورمون رشد انسانی‌ نیز شود.

هنگامی که بخواهید از هورمون رشد انسانی‌ در فرم تزریقی استفاده کنید امری رایج است اگر در ناحیه تزریق شاهد واکنش‌های آلرژیک باشید. برخی‌ بیماران حتی ممکن است واکنش‌های ایمنی علیه این هورمون از خود بروز دهند. استفاده از هورمون رشد همچنین ممکن است فرد را در معرض افزایش احتمال ابتلا به لنفوم هاجکین قرار دهد، که نوعی از سرطان می‌باشد که منشا آن لمفوسیت‌ها هستند.

تاثیر گذاری هورمون رشد انسانی‌

با توجه به بحث‌های فراوان در مورد تاثیر گذاری هورمون رشد انسانی‌، بسیاری از افراد هستند که همچنان در مورد مصرف یا عدم مصرف آن سردرگم هستند. حقیقت این است که چندین تحقیق صورت گرفته نشان میدهند که مصرف هورمون رشد انسانی‌ میتواند اثرات مثبتی روی افزایش حجم خالص عضلانی و کنترل وزن داشته باشد. اما به هر حال، هورمون رشد ممکن است بهترین گزینه داروی برای افزایش قدرت نباشد.

در یک تحقیق انجام شده در دانشگاه میلان ایتالیا، روی اثر هورمون رشد در افراد مبتلا به ایدز تحقیقاتی‌ صورت گرفت. در این تحقیق مشخص شد که با مصرف این هورمون خواص آنابولیک قابل توجهی‌ در بیماران ایجاد میشود. اگرچه بسیار مهم است که به یاد داشته باشید که اثر این هورمون روی بیماران ضعیف مبتلا به ایدز با افراد بالغ سالم تفاوت‌های بسیاری زیادی دارد.

دلیل اصلی‌ استفاده بدن سازان و ورزشکاران از هورمون رشد به دلیل خواص بسیار قابل توجه آن در کاهش وزن می‌باشد. این تاثیرات را فرد مصرف کننده چند روز پس از تزریق میتواند مشاهده کند. از لحاظ خواص آنابولیکی آن روی عضلات، فرد باید حداقل به مدت ۶ ماه به شکل پیوسته از این هورمون استفاده کند تا اثرات قابل توجه آن را مشاهده کند. در طول این زمان، سطح HGH و ( IGF-1) در بدن کم کم افزایش پیدا کرده و در نهایت باعث ایجاد تغییرات مثبت خواهد شد.

در مجموع، هورمون رشد انسانی‌ به خوبی‌ استرویید‌های آنابولیک نمی‌تواند باعث بهبود عملکرد و فیزیک بدنی فرد شود. همچنین نوع تزریق آن باید به شکل خاصی‌ انجام شود تا اثرات آنابولیک آن بهبود پیدا کنند. همچنین، باید از آن به شکل محدود و در دوز‌های ایمن استفاده شود تا از بروز هرگونه عارضه جانبی جلوگیری شود. برای بدن سازان و ورزشکاران مبتدی استفاده از HGH ممکن است باعث ایجاد تغییرات قابل توجهی‌ در آنها نشود.

اما به هر حال استفاده از آن توسط بدن سازان و ورزشکارانی که در حالت طبیعی به حداکثر پیشرفت ممکن خود رسیده اند و دیگر جای اندکی‌ برای پیشرفت آنها باقی‌ مانده است میتواند باعث بهبود بیش از پیش در آنها شود. هورمون رشد انسانی‌ برای این دست از بدن سازان و ورزشکاران میتواند به عنوان یک ترکیب پیشرفته به منظور کمک به آنها برای عبور از این رکود حاصل شده در سطح پیشرفت آنها در نظر گرفته شود.